Viện KSND tỉnh (Phòng 9) ban hành Thông báo rút kinh nghiệm trong công tác kiểm sát giải quyết vụ án dân sự

Qua công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án  dân sự theo thủ tục phúc thẩm, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh nhận thấy việc giải quyết vụ án dân sự vụ án dân sự “Tranh chấp chia di sản thừa kế” giữa ông Hồ Đình T và ông Hồ Văn Đ của Tòa án nhân dân huyện H tại Bản án dân sự sơ thẩm số 06/2021/DS- ST ngày 30 tháng 9 năm 2021 có vi phạm, cần thông báo rút kinh nghiệm, cụ thể như sau:

1. Nội dung vụ án và kết quả giải quyết của Tòa án:

- Nguyên đơn, ông Hồ Đình T trình bày: Bố mẹ nguyên đơn là cụ ông Hồ Đình P (chết ngày 17/6/1981) và cụ bà Lương Thị K (chết ngày 10/01/1995) có thửa đất số 199, tờ bản đồ số 6, bản đồ 299, diện tích 528m ² , nay là thửa số 67, tờ bản đồ 34, bản đồ địa chính đo đạc năm 2012, diện tích 562,5m ² thuộc thôn Đ, xã L, huyện H. Hai cụ có 05 người con là bà Hồ Thị T, ông Hồ Đình T, ông Hồ Quốc D, ông Hồ Ngọc D và ông Hồ Văn Đ. Trước khi chết, cụ Hồ Đình P và cụ Lương Thị K để lại di chúc bằng miệng là thửa đất và ngôi nhà gỗ ba gian chia đôi cho con trai đầu là ông Hồ Đình T và con trai út là Hồ Văn Đ. Ngôi nhà đã được chia, còn thửa đất ông Hồ Văn Đ đang quản lý, sử dụng và không đồng ý chia cho ông Hồ Đình T. Vì vậy, ông Hồ Đình T khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế do cha mẹ để lại.

- Bị đơn, ông Hồ Văn Đ trình bày: Bị đơn đồng ý với lời khai của nguyên đơn về di sản do bố mẹ để lại nhưng  bị đơn không biết về việc bố mẹ có di chúc bằng miệng như nguyên đơn trình bày. Bị đơn chỉ được mẹ khi còn sống dặn bảo quản, tôn tạo đất vườn để sử dụng vì các anh chị đã có đất, nhà nơi khác. Ngôi nhà ông đã chia cho ông Hồ Đình T, còn về đất vườn ông không đồng ý.

- Những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến di sản thừa kế được Tòa án cấp sơ thẩm lấy lời khai đều có ý kiến từ chối nhận di sản thừa kế.

Bản án dân sự sơ thẩm số 06/2021/DS- ST ngày 30 tháng 9 năm 2021của Tòa án nhân dân huyện H tuyên xử: Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Hồ Đình T. Chia đôi di sản thừa kế cho ông Hồ Đình T và ông Hồ Văn Đ mỗi người được sử dụng ½ thửa đất. Nhưng do ông Hồ Văn Đ trong quá trình quản lý, sử dụng đất đã xây dựng các công trình nhà ở và công trình phụ trợ trên đất nên ông Hồ Đình T được giao 102m ² đất ở còn trống, chưa xây dựng công trình trên đất, ông Hồ Văn Đ được giao 460,5m ² đất; Ông Đ phải đưa lại cho ông T số tiền 14.302.000 đồng chênh lệch giá trị tài sản sau khi đã khấu trừ chi phí bảo quản, làm tăng giá trị đất của ông Đ.

Ngày 29/7/2022, Hội đồng xét xử phúc thẩm hủy bản án sơ thẩm nêu trên do có vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng và nội dung giải quyết vụ án.

2. Những vấn đề cần rút kinh nghiệm:

1. Vi phạm trong việc thu thập chứng cứ và chứng minh.

Hội đồng định giá tài sản do Tòa án cấp sơ thẩm thành lập đã tiến hành định giá tài sản không đúng hướng dẫn tại Điều 2- Nguyên tắc định giá của Thông tư liên tịch số 02/2014/TTLT- TANDTC- VKSNDTC- BTP- BTC ngày 28/3/2014 hướng dẫn thi hành điều 92 Bộ luật TTDS sửa đổi, bổ sung năm 2011 về định giá, thẩm định giá tài sản (là Điều 104 Bộ luật TTDS 2015) khi không định giá tài sản dựa trên các tiêu chuẩn kỹ thuật, thực trạng tài sản; phù hợp với giá thị trường nơi có tài sản tại thời điểm định giá.

2. Vụ án không thể tiến hành hòa giải do bị đơn không hợp tác nhưng Tòa án cấp sơ thẩm không mở phiên họp kiểm tra, tiếp cận công khai chứng cứ theo quy định tại khoản 2 Điều 208 Bộ luật TTDS.

3. Vi phạm về xác định hàng thừa kế và xác định người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan.

Tại biên bản tiếp cận công khai chứng cứ do Tòa án nhân dân tỉnh Hà Tĩnh lập ngày 07/7/2022 cũng như tại phiên tòa phúc thẩm, nguyên đơn ông Hồ Đình T và những người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan  gồm ông Hồ Quốc D, ông Hồ Ngọc M trình bày: Cụ Hồ Đình P ngoài cụ Lương Thị K còn có một người vợ nữa là cụ Cù Thị M (mất năm 1980). Cụ P và cụ M có 06 người con: bà Hồ Thị N (mất khi nhỏ), bà Hồ Thị Đ, bà Hồ Thị L (mất năm 2016, có 06 người con: Bùi Thị T, Bùi Văn T, Bùi Thị L, Bùi D, Bùi Thị P, Bùi T), ông Hồ Xuân D (mất năm 1996, có vợ con gồm: bà Đặng Thị X, Hồ Thị N, Hồ Thị H, Hồ Thị V, Hồ Ngọc M, Hồ Văn N ), ông Hồ Duy D, bà Hồ Thị T. Trong đó, bà Hồ Thị Đ, anh Bùi Văn T, anh Hồ Ngọc M, ông Hồ Duy D, bà Hồ Thị T đã được đưa vào tham gia tố tụng tại cấp sơ thẩm. Những người còn lại gồm: Chị Bùi Thị T, Bùi Thị L, Bùi D, Bùi Thị P, Bùi T và chồng bà L là những đồng thừa kế cùng hàng với anh Bùi Văn T, cùng được hưởng một kỷ phần thừa kế của cụ P. Tương tự, các con của ông Hồ Xuân D gồm Hồ Thị N, Hồ Thị H, Hồ Thị V, Hồ Văn N chưa được Tòa án cấp sơ thẩm xác minh đưa vào tham gia tố tụng với tư cách người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan trong vụ án này.

Mặt khác, bà Lê Thị N là vợ bị đơn - ông Hồ Văn Đ đã cùng chồng và các con sinh sống trên thửa đất hơn 30 năm, tạo dựng nên nhiều tài sản trên đất nhưng Tòa án cấp sơ thẩm không đưa bà N vào tham gia tố tụng với tư cách người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan.

Việc đưa thiếu người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan của Tòa án cấp sơ thẩm là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng, làm ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự.

Trên đây là vi phạm của Tòa án nhân dân huyện H trong việc giải quyết vụ án dân sự mà Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp không phát hiện kịp thời để thực hiện quyền kháng nghị hoặc báo cáo đề nghị Viện kiểm sát nhân dân tỉnh kháng nghị phúc thẩm. Để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm sát, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh thông báo đến các Viện kiểm sát đơn vị cấp huyện cùng tham khảo và rút kinh nghiệm khi kiểm sát giải quyết vụ án dân sự tương tự./.

Phòng 9