Qua công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án dân sự theo thủ tục phúc thẩm, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh nhận thấy việc giải quyết vụ án dân sự “Tranh chấp quyền sử dụng đất” giữa nguyễn đơn bà Nguyễn Thị L, ông Phạm Đình A, ông Phạm Song H do Tòa án nhân dân huyện A tại Bản án dân sự sơ thẩm số 01/2022/DS-ST ngày 21 tháng 4 năm 2022 có vi phạm, cần thông báo rút kinh nghiệm, cụ thể như sau:

Nội dung vụ án và kết quả giải quyết của Tòa án:

Nguyên đơn, bà Nguyễn Thị L trình bày: Gia đình bà có một thửa đất tại thôn Đ, xã T, huyện A do gia đình mua của ông Hồ Duy K vào năm 1993 có diện tích 450m ² . Khi mua gia đình bà đã được ông Nguyễn Ngọc Đ là cán bộ địa chính  giao đất trên thực địa vào ngày 10/11/1993. Đến năm 2002, bà được UBND huyện A, tỉnh Hà Tĩnh cấp quyết định số 98/2001/QĐ/UB ngày 10/02/2001 về việc cho phép tiếp tục sử dụng đất khu dân cư nông thôn nhưng chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Ngày 10/12/2010 bà Nguyễn Thị H chủ thửa đất liền kề đã đổ đất làm móng xây nhà xưởng lấn sang phần đất của bà 186m ² . Ngày 13/9/2013 bà Nguyễn Thị H đã có đơn xin xây dựng và ngày 23/9/2013 đã được UBND huyện A, tỉnh Hà Tĩnh cấp giấy phép xây dựng và cho bà Nguyễn Thị H xây dựng nhà xưởng trên phần đất đang tranh chấp. Gia đình bà Nguyễn Thị L đã nhiều lần khiếu nại và có ý kiến đến UBND xã T, huyện A nhưng không được giải quyết. Theo kết quả xem xét thẩm định của Tòa án phần diện tích của gia đình bà Nguyễn Thị L bị bà Nguyễn Thị H lấn chiếm là 450m ² -308m ² = 142m ² . Vì vậy, bà yêu cầu Tòa án nhân dân huyện A, tỉnh Hà Tĩnh buộc bà Nguyễn Thị H tháo dỡ nhà xưởng trả lại cho gia đình bà 142m ² .

Bản án dân sự sơ thẩm của Tòa án nhân dân huyện A tuyên xử: Chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn, buộc bà Nguyễn Thị H tháo dỡ phần nhà xưởng xây lấn chiếm trên phần đất của Nguyên đơn, trả lại phần đất 54,8m ² cho Nguyên đơn (bà Nguyễn Thị L).

Ngày 24/9/2022, Hội đồng xét xử phúc thẩm hủy bản án sơ thẩm nêu trên do có vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng và nội dung giải quyết vụ án.

Những vấn đề cần rút kinh nghiệm:

1. Về xác định tư cách tham gia tố tụng của các đương sự trong vụ án:

- Tại đơn khởi kiện đề ngày 02/01/2018 thể hiện người khởi kiện là ông Phạm Đình T, bà Nguyễn Thị L nhưng phần cuối đơn khởi kiện chỉ có ông Phạm Đình T ký vào đơn, còn bà Nguyễn Thị L không ký đơn khởi kiện nhưng Tòa án cấp sơ thẩm vẫn xác định bà L là nguyên đơn trong vụ án là vi phạm thủ tục tố tụng.

- Cấp sơ thẩm không đưa UBND huyện A vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan để làm rõ về hồ sơ pháp lý liên quan đến việc giao đất cho gia đình nguyên đơn, bị đơn và nguyên nhân dẫn đến đất nguyên đơn bị thiếu là bỏ sót người tham gia tố tụng, vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.

- Anh Phạm Đình A và anh Phạm Song H là người kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng của nguyên đơn. Tuy nhiên cấp sơ thẩm xác định anh Phạm Đình A, anh Phạm Song H với tư cách là nguyên đơn trong vụ án là trái với quy định của pháp luật.

2. Về việc xem xét thẩm định tại chỗ:

Ngày 15/01/2021, Tòa án nhân dân huyện A tổ chức xem xét thẩm định tại chỗ đối với tài sản tranh chấp nhưng quá trình xem xét thẩm định tại chỗ không được lập biên bản; ngày 06/5/2021 Tòa án nhân dân huyện A phối hợp cùng Văn phòng đăng ký đất đai Hà Tĩnh, Chi nhánh huyện A lập Sơ đồ hiện trạng thửa đất tranh chấp nhưng sơ đồ này không thể hiện cụ thể phần diện tích đất trống 54,8m ² nằm giữa thửa đất của bà Nguyễn Thị H với thửa đất hộ liền kề Lê Xuân H như bản án sơ thẩm nhận định. Mặt khác, cấp sơ thẩm đã căn cứ vào Sơ đồ hiện trạng thửa đất tranh chấp để xác định diện tích, ranh giới đất giữa nguyên đơn, bị đơn và các hộ liền kề mà không sử dụng kết quả xem xét thẩm định tại chỗ để làm căn cứ cho việc giải quyết vụ án là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.

3. Cấp sơ thẩm chưa xem xét đầy đủ yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn: Ngày 02 tháng 7 năm 2018 nguyên đơn khởi kiện bổ sung với nội dung yêu cầu hủy Giấy CNQSD đất cấp cho bà Nguyễn Thị H vào ngày 06/9/2002. Tuy nhiên, quá trình giải quyết vụ án và tại phiên tòa, cấp sơ thẩm không xem xét, đánh giá đến nội dung yêu cầu khởi kiện này của nguyên đơn là chưa giải quyết đầy đủ, triệt để các yêu cầu của đương sự trong vụ án.

Phòng 9