Vừa qua, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh (Phòng 7) đã thông báo về những vi phạm của cấp sơ thẩm trong quá trình giải quyết vụ án Lê Văn Hùng, phạm tội Trộm cắp tài sản để Viện kiểm sát nhân dân các huyện, thị xã, thành phố nghiên cứu, rút kinh nghiệm, nhằm nâng cao chất lượng công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử án hình sự, cụ thể:

Về xác định tư cách tham gia tố tụng.

Người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan Trương Văn Huy (sinh ngày 26/02/2006, tại thời điểm thực hiện hành vi trộm cắp tài sản chưa đủ 16 tuổi nên không phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 12 Bộ luật hình sự). Các tài liệu trong hồ sơ vụ án đều phản ánh: không xác định được cha đẻ của Trương Văn Huy; mẹ đẻ là Trương Thị Nga, hiện đang sinh sống và làm việc tại nước Ả Rập Xê Út; Huy có 01 chị gái là Trương Thị Hạnh. Tuy nhiên, trong giai đoạn điều tra, truy tố, cấp sơ thẩm không xác định người đại diện hợp pháp của Trương Văn Huy; quá trình lấy lời khai đối với Trương Văn Huy, ngoài chị Trương Thị Hạnh, Cơ quan điều tra còn xác định ông Nguyễn Nhật Duy - phó Bí thư Đoàn xã Xuân Liên, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh tham gia với tư cách là người giám hộ cho Trương Văn Huy. Tại phiên tòa sơ thẩm, bà Trương Thị Nga (không có mặt tại phiên tòa), không có mặt tại địa phương nhưng Tòa án vẫn xác định bà Nga hiện cư trú tại xã Xuân Liên, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh và tham gia tố tụng với tư cách là người đại diện hợp pháp của Trương Văn Huy, đồng thời tuyên bà Trương Thị Nga phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại thay trong trường hợp Huy bồi thường không đủ hoặc không có tài sản.

Việc xác định tư cách tham gia tố tụng như trên là chưa thực hiện đúng quy định tại khoản 1 Điều 52 Bộ luật dân sự và mục 1, 2 Điều 3 Thông tư liên tịch số 06/2018/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH ngày 21/12/2018 về phối hợp thực hiện một số quy định của Bộ luật tố tụng hình sự về thủ tục tố tụng đối với người dưới 18 tuổi. Trong vụ án này, chị Trương Thị Hạnh là người giám hộ đương nhiên, đồng thời là người đại diện hợp pháp của Trương Văn Huy.

Về trách nhiệm dân sự.

- Tại thời điểm bị mất trộm, chiếc xe mô tô nhãn hiệu Yamaha Sirius, BKS: 38X1- 8246 của ông Nguyễn Văn Thái có trị giá 1.880.000 đồng (Kết luận định giá tài sản số 16/2021/HĐĐGTS ngày 17/5/2021 Hội đồng định giá trong tố tụng hình sự của Ủy ban nhân dân huyện Nghi Xuân). Trong giai đoạn điều tra và tại phiên tòa sơ thẩm, ông Nguyễn Văn Thái yêu cầu bồi thường trị giá chiếc xe bị chiếm đoạt là 3.000.000 đồng. Tuy nhiên, quá trình điều tra, truy tố, cấp sơ thẩm không làm rõ ý kiến của người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan Trần Văn Đức, Trương Văn Huy cũng như người đại diện hợp pháp của họ về vấn đề này; tại phiên tòa sơ thẩm, những người này đều vắng mặt, bị cáo Lê Văn Hùng (có mặt) đồng ý bồi thường theo yêu cầu của người bị hại Nguyễn Văn Thái.

Việc bản án sơ thẩm tuyên buộc Trần Văn Đức và Trương Văn Huy phải liên đới cùng bị cáo Lê Văn Hùng bồi thường cho ông Nguyễn Văn Thái số tiền 3.000.000 đồng, kỷ phần mỗi người 1.000.000 đồng là vi phạm nguyên tắc bồi thường thiệt hại theo Điều 585 Bộ luật dân sự, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của họ.

- Bị cáo Lê Văn Hùng là người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi gây thiệt hại, hồ sơ vụ án phản ánh Lê Văn Hùng không có tài sản riêng, chi phí sinh hoạt đều do bà Nguyễn Thị Thanh (mẹ bị cáo) chu cấp. Tuy nhiên, bản án sơ thẩm không căn cứ  khoản 2 Điều 586 Bộ luật dân sự để tuyên trường hợp bị cáo không đủ tài sản thì bà Nguyễn Thị Thanh là mẹ bị cáo (cha bị cáo đã chết) phải bồi thường phần còn thiếu bằng tài sản của mình là thiếu sót, gây khó khăn cho công tác thi hành án.

Về áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.

Hồ sơ vụ án không có tài liệu nào xác định gia đình bị cáo Lê Văn Hùng thuộc diện hộ cận nghèo. Tuy nhiên, tại bản Cáo trạng số 37/CT-VKS-NX ngày 07/7/2021 của Viện kiểm sát nhân dân huyện Nghi Xuân vẫn áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “bị can thuộc hộ cận nghèo” đối với Lê Văn Hùng.

Vi phạm khác.

Ngoài ra, Kiểm sát viên cấp sơ thẩm trong quá trình kiểm sát bản án không phát hiện được những vi phạm của bản án hình sự sơ thẩm số 53/2021/HSST ngày 16/9/2021 của Tòa án nhân dân huyện Nghi Xuân như:

- Bản án không nêu nghề nghiệp của Hội thẩm nhân dân, không nêu rõ tuổi của bị cáo tại thời điểm thực hiện hành vi phạm tội (đối với người dưới 18 tuổi phạm tội) là không thực hiện đúng mẫu bản án hình sự sơ thẩm số 27-HS ban hành kèm theo Nghị quyết số 05/2017/NQ-HĐTP ngày 19/9/2017 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.

- Bản án sơ thẩm nhận định bị cáo Lê Văn Hùng thuộc diện hộ cận nghèo nhưng vẫn tuyên buộc bị cáo Hùng phải nộp 200.000 đồng án phí hình sự sơ thẩm và 468.500 đồng án phí dân sự sơ thẩm; người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan Trần Văn Đức, Trương Văn Huy là trẻ em (chưa đủ 16 tuổi) nhưng bản án quyết định buộc Trần Văn Đức phải nộp 468.500 đồng, Trương Văn Huy phải nộp 300.000 đồng tiền án phí dân sự sơ thẩm là vi phạm điểm đ khoản 1 Điều 12, Điều 26 Nghị quyết số 326/2016/UBTVQH ngày 30/12/2016 của Ủy ban thường vụ Quốc hội.

Ngày 24/9/2021 , Tòa án nhân dân huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh ban hành Thông báo sửa chữa, bổ sung bản án số 05/2021/TB-TA (bút lục số 259) xác định có sai sót nên tại phần nhận định sửa là “bị cáo không thuộc hộ cận nghèo, nhưng có hoàn cảnh khó khăn”; ở phần án phí bổ sung “ điểm đ khoản 1 Điều 12” và sửa “người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan là Trần Văn Đức không phải nộp 468.500 đồng án phí dân sự sơ thẩm và Trương Văn Huy không phải nộp 300.000 đồng án phí dân sự sơ thẩm”. Tuy nhiên, văn bản này không gửi đến Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh theo quy định tại khoản 1 Điều 261 Bộ luật tố tụng hình sự và tại phiếu kiểm sát bản án hình sự sơ thẩm lập ngày 27/9/2021 , Kiểm sát viên vẫn kiểm sát các nội dung theo bản án số 53/2021/HSST ngày 16/9/2021 của Tòa án nhân dân huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh (chưa có nội dung sửa chữa, bổ sung)./.

Quỳnh Lê