Trong những năm qua, công tác Thực hành quyền công tố và Kiểm sát xét xử (THQCT và KSXX) án hình sự của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Liên tục hơn 10 năm (từ năm 2010-2020), các vụ án Viện kiểm sát 2 cấp truy tố, Tòa án đưa ra xét xử đều đảm bảo có căn cứ, đúng pháp luật, không để xảy ra trường hợp nào làm oan người vô tội, không có trường hợp nào Tòa án tuyên bị cáo không phạm tội ở các giai đoạn xét xử hình sự.

Quá trình giải quyết các vụ án, Viện kiểm sát 2 cấp đã thể hiện tính kiên quyết trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, góp phần hạn chế và khắc phục việc áp dụng pháp luật không đúng trong giải quyết các vụ án hình sự của Tòa án; bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của bị cáo, người bị hại và những người tham gia tố tụng khác; bảo đảm tính công bằng, nghiêm minh của pháp luật và đáp ứng yêu cầu công tác đấu tranh phòng chống tội phạm tại địa phương.

Để làm tốt hơn nữa công tác THQCT và KSXX các vụ án hình sự nhằm hạn chế oan, sai, trong thời gian tới, Viện kiểm sát 2 cấp cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:

Một là, tăng cường công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành trong giải quyết án hình sự: Lãnh đạo Viện kiểm sát các cấp cần tăng cường công tác quản lý, chỉ đạo điều hành và kiểm tra về hoạt động nghiệp vụ, đánh giá đúng năng lực, trình độ chuyên môn của từng Kiểm sát viên, chỉ đạo giải quyết khó khăn vướng mắc kịp thời, tạo điều kiện cho Kiểm sát viên THQCT phát huy tốt năng lực, sở trường. Đồng thời, cần thường xuyên kiểm tra hoạt động nghiệp vụ của Kiểm sát viên tại phiên tòa để kịp thời nhân rộng ưu điểm, khắc phục tồn tại, đề ra biện pháp nâng cao chất lượng công tác THQCT và KSXX án hình sự.

Quá trình chỉ đạo, điều hành cần chú trọng gắn công tố với hoạt động điều tra để nâng cao chất lượng giải quyết các vụ án hình sự; phải xác định việc “Nâng cao chất lượng công tác THQCT, KSXX, nâng cao chất lượng kháng nghị phúc thẩm” là nhiệm vụ trọng tâm trong kế hoạch công tác kiểm sát hàng năm nhằm thực hiện có hiệu quả.

Viện kiểm sát cấp trên cần thường xuyên ban hành thông báo rút kinh nghiệm trong công tác THQCT, KSXX cho các đơn vị cấp dưới, trong đó, chú trọng thông báo về các vụ án cụ thể bị cấp phúc thẩm sửa, hủy bản án hoặc các dạng vi phạm thường gặp được tích lũy qua công tác THQCT, KSXX và qua kiểm tra bản án sơ thẩm của Tòa án cấp sơ thẩm để Viện kiểm sát cấp dưới dễ nhận diện, phát hiện vi phạm.

Ngoài ra, cần họp rút kinh nghiệm trực tiếp với các đơn vị có nhiều vi phạm, tồn tại trong công tác THQCT và KSXX án hình sự. Yêu cầu các đơn vị làm rõ trách nhiệm của Kiểm sát viên để xảy ra vi phạm, kiểm điểm và có biện pháp khắc phục, không để lặp lại các vi phạm.

Hai là, nâng cao trình độ, năng lực nghiệp vụ, phẩm chất đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm của Kiểm sát viên : Để hoàn thành tốt nhiệm vụ THQCT, KSXX, hạn chế thấp nhất tiến tới xóa bỏ oan, sai trong giải quyết các vụ án hình sự cần phải đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ Kiểm sát viên có phẩm chất đạo đức; có năng lực, trình độ, trách nhiệm và bản lĩnh.

Quá trình THQCT, KSXX, phải nắm vững các quy định của pháp luật, tuân thủ nghiêm túc các Quy chế nghiệp vụ của Ngành. Nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án, các chứng cứ buộc tội, gỡ tội, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Trích cứu đầy đủ, hệ thống lời khai, phân tích, đánh giá toàn diện vụ án. Xây dựng cáo trạng theo đúng hướng dẫn của Viện kiểm sát tối cao, thể hiện rõ các nội dung nguồn chứng cứ và các chứng cứ cụ thể chứng minh từng hành vi phạm tội cụ thể của bị can, không được suy diễn, cường điệu và không giản lược hóa vấn đề. Dự thảo luận tội phải đánh giá đúng tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi phạm tội, nhân thân của bị cáo, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Tại phiên tòa phải tập trung trí lực, thể hiện rõ bản lĩnh, thực hiện tốt các nhiệm vụ theo luật định, chú ý theo dõi diễn biến phiên tòa để chủ động tham gia xét hỏi; tranh luận của Kiểm sát viên phải đảm bảo chính xác và tính thuyết phục cao. Kiểm sát viên phải đối đáp đối với từng ý kiến có liên quan đến vụ án do những người tham gia tố tụng đưa ra, không để xảy ra tình trạng Kiểm sát viên không tranh luận mà chỉ khẳng định “vẫn giữ nguyên quan điểm truy tố” hoặc “Kiểm sát viên không có ý kiến tranh luận gì”.

Ngoài ra, khi xét hỏi Kiểm sát viên phải có thái độ lịch sự, bình tĩnh và chủ động trong mọi tình huống kể cả tình huống bất ngờ nhất, kiên quyết bảo vệ những quan điểm đúng đắn, tuy nhiên cũng cần phải cầu thị, tiếp thu những ý kiến có căn cứ, đúng pháp luật để điều chỉnh quan điểm cho phù hợp.

Ba là, tăng cường phối hợp với Tòa án tổ chức phiên tòa rút kinh nghiệm theo yêu cầu cải cách tư pháp: Việc tổ chức các phiên tòa rút kinh nghiệm là một giải pháp hiệu quả góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng công tác THQCT và KSXX của Kiểm sát viên tại phiên tòa nhằm hạn chế việc xảy ra oan, sai.

Viện kiểm sát hai cấp phải nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của các phiên tòa rút kinh nghiệm, coi đó là một giải pháp quan trọng trong việc tự đào tạo, nâng cao kĩ năng nghiệp vụ cho Kiểm sát viên. Để việc tổ chức phiên tòa rút kinh nghiệm đạt hiệu quả cao nhất, phải có sự thống nhất trong phối hợp cách thức, tổ chức, lựa chọn vụ án của 2 ngành Tòa án và Viện kiểm sát. Theo đó, cần có sự đổi mới hình thức tổ chức phiên tòa rút kinh nghiệm cho phong phú (có thể ghi hình hoặc truyền hình trực tiếp các phiên tòa có chất lượng để toàn ngành học tập).

Bốn là, chú trọng công tác kiểm sát bản án, phát hiện vi phạm để kháng nghị phúc thẩm: Việc phát hiện vi phạm trong kiểm sát bản án, quyết định của Tòa án để thực hiện kháng nghị phúc thẩm là nội dung rất quan trọng có ý nghĩa quyết định đến số lượng và chất lượng của kháng nghị phúc thẩm; có phát hiện chính xác vi phạm của tòa án thì kháng nghị mới đảm bảo có căn cứ, đúng pháp luật để được Tòa án cấp phúc thẩm chấp nhận, từ đó góp phần hạn chế được sai sót, vi phạm trong quá trình giải quyết các vụ án.

Để hình thành kĩ năng phát hiện chính xác vi phạm khi kiểm sát bản án, quyết định sơ thẩm thì phải chú ý tích lũy kinh nghiệm, tập hợp những vi phạm của Tòa án, từ đó tiến hành phân loại các dạng vi phạm trong từng phần, từng chương, từng nhóm tội hoặc các tội phạm cụ thể, các tình tiết định khung, tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự hoặc việc áp dụng các biện pháp tư pháp, các quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại.

Với việc thực hiện có hiệu quả các giải pháp nêu trên, công tác THQCT và KSXX các vụ án hình sự của Viện kiểm sát hai cấp chắc chắn sẽ đạt được nhiều kết quả nổi bật hơn nữa trong thời gian tới./.

Phan Thanh Hoa