Từ năm 2018 đến nay, tình hình tranh chấp đất đai trên địa bàn Hà Tĩnh tiếp tục có những diễn biến phức tạp. Nhiều tranh chấp, các đương sự đã khởi kiện đến Tòa án yêu cầu giải quyết. Tòa án hai cấp của tỉnh Hà Tĩnh đã thụ lý giải quyết gần 100 vụ án dân sự, hành chính liên quan đến tranh chấp đất đai, trong đó Tòa án đã hủy 85 Quyết định hành chính cá biệt là Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của UBND cấp huyện .

Thông qua công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ, viêc dân sự, các vụ án hành chính liên quan đến tranh chấp đất đai có yêu cầu hủy Quyết định hành chính cá biệt, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh thấy trong quá trình tổ chức thực hiện việc đăng ký, lập hồ sơ địa chính, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân ở một số địa phương còn xảy ra vi phạm, là nguyên nhân dẫn đến việc tranh chấp đất đai kéo dài, gây mâu thuẫn trong cộng đồng dân cư. Viện kiểm sát nhân dân hai cấp đã ban hành 16 kháng nghị phúc thẩm do vi phạm nội dung giải quyết và vi phạm thủ tục tố tụng; 17 kiến nghị phòng ngừa vi phạm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về  đất đai. Một số vi phạm phổ biến là :

- UBND cấp xã không làm hết trách nhiệm theo quy định tại Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn thi hành. Đáng chú ý là không xác định nguồn gốc đất ở khi xây dựng hồ sơ đề nghị cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Trong đó xảy ra nhiều trường hợp đất và tài sản trên đất là tài sản của bố mẹ để lại, trong gia đình có nhiều người con, nhưng chỉ một người đứng tên kê khai làm thủ tục đề nghị cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà không tham khảo, ghi nhận ý kiến của những người con khác, dẫn đến việc xảy ra tranh chấp khiếu kiện đến Tòa án.  Hoặc một dạng vi phạm khác là UBND cấp xã xây dựng dựng hồ sơ cấp đất cho các hộ gia đình trên  đất lâm nghiệp đã cấp cho hộ gia đình khác; Chứng thực vào Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất khi không có mặt người được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; Cán bộ địa chính xã tùy tiện lập hồ sơ giả, để UBND cấp xã đề nghị UBND cấp huyện (Văn phòng đăng ký đất đai) xem xét cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

- UBND cấp huyện, các Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai không thực hiện đúng trách nhiệm về lập hồ sơ địa chính và cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Theo Nghị định 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ; Thông tư 24/2014/TT-BTNMT ngày 19/5/2014 của Bộ Tài nguyên Môi trường; Thông tư liên tịch số 15/2015/TTLT-BTNMT-BNV-BTC ngày 4/4/2015 của  Bộ Tài nguyên Môi trường, Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính thì Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai là cơ quan có nhiệm vụ lập, cập nhật, chỉnh lý  hồ sơ địa chính; tham mưu cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện, còn để xảy ra một số sai sót, vi phạm, như : Cấp Giấy chứng nhận quyền sử đất khi thửa đất đang có tranh chấp; Thiếu kiểm tra, xác minh các tài liệu có trong hồ sơ đề nghị cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do UBND cấp xã chuyển đến, dẫn đến việc cấp sai đối tượng; không thu hồi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cũ trước khi cấp đổi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mới; một số tài liệu có trong hồ sơ đề nghị cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất phản ánh không đúng trong thực tế, nhưng không kịp thời phát hiện để xử lý ; cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người đã mất...

Để đảm bảo các quy định của pháp luật về đất đai được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh đã ban hành nhiều kiến nghị phòng ngừa vi phạm gửi UBND cấp huyện yêu cầu khắc phục các thiếu sót, tồn tại nói trên. Các Kiến nghị của Viện KSND tỉnh Hà Tĩnh đã được cơ quan chức năng tiếp thu, sửa chữa kịp thời, góp phần vào việc ổn định tình hình an ninh chính trị ở địa phương và đưa công tác quản lý nhà nước về đất đai đi vào nề nếp, đúng quy định của pháp luật. Đây là hoạt động thể hiện tính hiệu quả của ngành Kiểm sát Hà Tĩnh trong hoạt động phòng chống vi phạm pháp luật thông qua hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ, việc dân sự, vụ án hành chính./.

Trần Vinh Hiển