Thông qua công tác kiểm sát bản án, Phòng kiểm sát việc giải quyết các vụ, việc dân sự, hôn nhân và gia đình - Viện kiểm sát nhân dân tỉnh phát hiện bản án số 02/2017/DSST ngày 01/6/2017 của Tòa án nhân dân thị xã Kỳ Anh, giải quyết  vụ án “Yêu cầu công nhận di sản thừa kế và yêu cầu chia di sản thừa kế” giữa nguyên đơn bà Trần Thị Thanh, trú tại tổ dân phố Liên Phú, phường Kỳ Liên, thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan bà Trần Thị Tuyết, bà Trần Thị Minh, ông Trần Đình Vui, anh Trần Đình Phúc, đều trú tại tổ dân phố Liên Phú, phường Kỳ Liên, thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh,  có vi phạm pháp luật nghiêm trọng về thủ tục tố tụng và nội dung giải quyết, cụ thể:

1- Về thủ tục tố tụng: Ngày 26/8/2016, bà Trần Thị Thanh làm đơn yêu cầu Tòa án công nhận thừa kế quyền sử dụng thửa đất số 158 , tờ bản đồ số 03, bản đồ 299 diện tích 538,5m ² tại tổ dân phố Liên Phú, phường Kỳ Liên, thị xã Kỳ Anh. Nhưng thực tế từ năm 2009 đã có sự tranh chấp quyền sử dụng đất giữa vợ chồng bà Trần Thị Thanh với cụ Trần Thị Con, bà Trần Thị Tuyết và bà Trần Thị Minh. Theo Báo cáo số 05/BC-TP ngày 19/4/2010 của UBND xã Kỳ Liên về việc hòa giải tranh chấp đất theo kiến nghị của cụ Trần Thị Con thì căn cứ vào GCNQSDĐ của cụ Trần Thị Con và di chúc do cụ Con lập ngày 12/01/2009, ngày 14/6/2009 cán bộ địa chính đến đo, cắm mốc để chia theo di chúc, làm cơ sở xây dựng hồ sơ chuyển quyền sử dụng đất, nhưng gia đình bà Trần Thị Thanh cản trở, địa phương đã tiến hành hòa giải nhưng không thành nên đề nghị Tòa án nhân dân huyện giải quyết tranh chấp đất đai theo quy định.

Ngày 11/11/2016 bà Trần Thị Tuyết và Trần Thị Minh làm đơn yêu cầu Tòa án chia thừa kế quyền sử dụng đất theo di chúc và theo pháp luật, không chấp nhận yêu cầu của bà Trần Thị Thanh về việc thừa kế toàn bộ quyền sử dụng đất.

Quá trình giải quyết thấy rằng bản chất sự việc là tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất giữa bà Trần Thị Thanh với bà Trần Thị Tuyết và bà Trần Thị Minh, nên tranh chấp này được thụ lý để giải quyết bằng vụ án dân sự là đúng quy định. Trong vụ án này, bà Trần Thị Thanh là nguyên đơn, còn bà Trần Thị Tuyết và bà Trần Thị Minh tham gia tố tụng với tư cách là bị đơn (có yêu cầu phản tố) mới đúng. Việc TAND thị xã Kỳ Anh không xác định bị đơn trong vụ án mà xác định bà Trần Thị Tuyết và bà Trần Thị Minh tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là không chính xác. Vi phạm khoản 3 Điều 68 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015.

2- Về nội dung giải quyết vụ án:

Thửa đất hiện đang tranh chấp có nguồn gốc là của cụ Trần Thỏ và Trần Thị Con, năm 1982 cụ Thỏ chết , ngày 20/12/1996 Uỷ ban nhân dân huyện Kỳ Anh cấp GCNQSDĐ mang tên Trần Thị Thanh (tức Trần Thị Con) diện tích 1000m ² . Năm 2008 nhà nước thu hồi 462m ² để mở đường, cụ Con đã nhận tiền đền bù. Còn lại 538m ² cụ Con quản lý, sử dụng. Năm 2001 bà Trần Thị Minh mua nhà ở riêng, cụ Con về ở với bà Minh nhưng vẫn quản lý nhà và đất cũ, năm 2011 cụ Con về ở với vợ chồng bà Trần Thị Thanh trên thửa đất liền kề, được một thời gian thì cụ Con lại về ở với bà Minh cho đến khi qua đời.

Như vậy, năm 1982 cụ Trần Thỏ chết, không để lại di chúc, cụ Trần Thị Con là người quản lý, sử dụng nhà và đất. Đến năm 2012 (tròn 30 năm) kể từ khi cụ Thỏ chết, các thừa kế theo pháp luật không ai yêu cầu chia thừa kế đối với phần di sản (½ thửa đất) cụ Thỏ để lại. Từ năm 2013 thời hiệu khởi kiện chia thừa kế phần di sản của cụ Thỏ đã hết nên toàn bộ thửa đất đó thuộc về cụ Trần Thị Con (người thừa kế đang quản lý di sản). Việc bà Trần Thị Thanh và ông Trần Đình Vui khai được cụ Trần Thỏ và Trần Thị Con cho toàn bộ diện tích đất và đã sử dụng ổn định từ năm 1989 đến nay là không có căn cứ.

Xét các bản di chúc của cụ Trần Thị Con thấy rằng: Di chúc lập ngày 06/01/2009 (UBND xã Kỳ Liên chứng thực ngày 12/01/2009) chia thửa đất làm 04 phần, cho 03 người con mỗi người một phần diện tích 133m ² , nhưng ngày 14/4/2011 cụ Trần Thị Con làm đơn hủy bỏ di chúc ngày 06/01/2009 và lập di chúc mới (UBND xã Kỳ Liên chứng thực ngày 18/4/2011) giao toàn bộ đất cho vợ chồng bà Trần Thị Thanh sử dụng, vì vậy di chúc ngày 06/01/2009 không còn giá trị.

Sau khi lập di chúc ngày 14/4/2011, tranh chấp đất vẫn xảy ra nên cụ Trần Thị Con làm đơn khiếu nại đến UBND xã Kỳ Liên. Ngày 17/01/2014 Tổ giải quyết đơn thư của UBND xã Kỳ Liên lập biên bản giải quyết tranh chấp đất đai do ông Võ Văn Thịnh (Trưởng Công an xã) chủ trì, buổi làm việc có mặt cụ Trần Thị Con, ông Trần Đình Vui (chồng bà Thanh), bà Trần Thị Tuyết và bà Trần Thị Minh. Tại buổi làm việc, cụ Con yêu cầu chia đôi thửa đất và hủy bỏ di chúc lần 02 lập ngày 14/4/2011, sau đó cụ Trần Thị Con bị đau ốm nên không làm được văn bản hủy bỏ di chúc lần 02, đến ngày 27/5/2014 cụ Trần Thị Con qua đời. Tuy không có văn bản hủy bỏ di chúc lần 02 lập ngày 14/4/2011, nhưng tại buổi làm việc ngày 17/01/2014 cụ Trần Thị Con đã yêu cầu chia đôi thửa đất và hủy bỏ di chúc lần 02 (nội dung này được ghi trong biên bản làm việc, có chữ ký của cụ Con). Như vậy cụ Trần Thị Con đã thể hiện ý chí của mình về việc hủy bỏ di chúc lần 02 lập ngày 14/4/2011 do đó di chúc này không còn giá trị, việc cụ Con không làm được văn bản hủy bỏ di chúc lần 02 là do khách quan.

Tại buổi làm việc ngày 17/01/2014 cụ Trần Thị Con không nói rõ chia đôi thửa đất theo hướng nào và giao cho ai sử dụng nên ý nguyện của cụ Con về việc chia đất không thể thực hiện được. Vì vậy, di sản của cụ Trần Thị Con để lại  được chia thừa kế theo pháp luật. Việc TAND thị xã Kỳ Anh căn cứ vào bản di chúc lập ngày 14/4/2011 để chấp nhận yêu cầu của bà Trần Thị Thanh, công nhận bà Trần Thị Thanh được thừa kế toàn bộ quyền sử dụng thửa đất số 158, tờ bản đồ số 03, bản đồ 299 diện tích 538,5m ² tại tổ dân phố Liên Phú, phường Kỳ Liên, thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh là không có căn cứ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi hợp pháp của đương sự.

Ngoài ra qua xem xét biên bản thẩm định tại chỗ và nhận định của bản án, thấy Tòa án cấp sơ thẩm xác định chưa chính xác tài sản trên đất tranh chấp để làm cơ sở giải quyết vụ án.

Do có vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng và nội dung giải quyết, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh quyết định kháng nghị đối với bản án sơ thẩm số 02/2017/DSST ngày 01/6/2017 của Tòa án nhân dân thị xã Kỳ Anh, đề nghị Tòa án nhân dân tỉnh xét xử phúc thẩm theo hướng phân tích của VKSND tỉnh Hà Tĩnh./.

_Ph ương Mai_