Thông qua công tác kiểm sát bản án, Phòng kiểm sát việc giải quyết các vụ, việc dân sự, hôn nhân và gia đình - Viện kiểm sát nhân dân tỉnh phát hiện bản án số 05/2017/DSST ngày 04/7/2017 của Tòa án nhân dân Thành phố Hà Tĩnh, giải quyết  vụ án “Yêu cầu tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu, hợp đồng thế chấp tài sản vô hiệu” giữa nguyên đơn ông Nguyễn Văn Lợi, trú tại Tổ 5, phường Trần Phú, thành phố Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh với bị đơn Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, chi nhánh Thành phố Hà Tĩnh và Phòng công chứng số I tỉnh Hà Tĩnh,  có vi phạm pháp luật nghiêm trọng về thủ tục tố tụng và nội dung giải quyết, cụ thể:

1- Về thủ tục tố tụng:

Trong vụ án này, bà Đậu Thị Phương Hoa là người trực tiếp hướng dẫn lập Hợp đồng thế chấp tài sản để đảm bảo cho khoản tiền vay 2.500.000.000 đồng của Công ty TNHH xây dựng và dịch vụ Cường Phú. Liên quan đến hợp đồng thế chấp bị vô hiệu có trách nhiệm của bà Đậu Thị Phương Hoa; các bên đương sự đều có yêu cầu xem xét trách nhiệm của cán bộ ngân hàng. Nhưng Tòa án cấp sơ thẩm xác định tư cách tham gia tố tụng của bà Đậu Thị Phương Hoa là người làm chứng, là không chính xác, bà Đậu Thị Phương Hoa phải là người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan trong vụ án mới đúng.

Việc xác định sai tư cách người tham gia tố tụng nêu trên của Tòa án cấp sơ thẩm vi phạm Khoản 4 Điều 68 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015.

2. Về nội dung giải quyết:

Ngày 11/8/2015, Ông Nguyễn Văn Lợi nộp đơn khởi kiện yêu cầu Tòa án tuyên bố Văn bản công chứng và Hợp đồng thế chấp tài sản số 65/HĐTC ngày 06/5/2010 được ký kết giữa ông Nguyễn Văn Lợi, bà Nguyễn Thị Hồng với Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, chi nhánh thành phố Hà Tĩnh vô hiệu. Khi giải quyết tranh chấp Tòa án cấp sơ thẩm đã chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn ông Nguyễn Văn Lợi tuyên bố Văn bản công chứng và Hợp đồng thế chấp tài sản 65/HĐTC ngày 06/5/2010 vô hiệu là đảm bảo  có căn cứ theo  quy định tại khoản 1 Điều 41 Luật công chứng 2006; Điều 217; 219 Bộ luật dân sự năm 2015. Tuy nhiên, liên quan đến hợp đồng thế chấp tài sản số 65/HĐTC ngày 06/5/2010 Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, chi nhánh thành phố Hà Tĩnh đã giải ngân số tiền 2.500.000.000 đồng cho anh Đào Văn Phú - Giám đốc công ty TNHH xây dựng và dịch vụ Cường Phú vay  theo hợp đồng tín dụng số 1991 ngày 17/11/2010. Nhưng khi giải quyết Hợp đồng vô hiệu Tòa án sơ thẩm lại không giải quyết hậu quả, xác định lỗi và thiệt hại xảy ra đối với số tiền 2.500.000.000 đồng theo đúng quy định tại Điều 137 BLDS 2005 "Các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, trả lại cho nhau những gì đã nhận. Bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường". Theo nguyên tắc này Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, chi nhánh thành phố Hà Tĩnh phải trả lại Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số V 60663 ngày 06/3/2003, do UBND thị xã Hà Tĩnh cấp mang tên Nguyễn Văn Lợi cho ông Nguyễn Văn Lợi và anh Đào Văn Phú Giám đốc công ty TNHH xây dựng và dịch vụ Cường Phú phải trả lại cho Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh thành phố Hà Tĩnh số tiền 2.500.000.000 đồng. Đồng thời xác định thiệt hại thực tế phát sinh liên quan đến khoản vay do Văn bản công chứng, Hợp đồng thế chấp tài sản vô hiệu; xác định lỗi của Văn phòng công chứng số I, Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh thành phố Hà Tĩnh, ông Nguyễn Văn Lợi và ông Đào Văn Phú - Giám đốc Công ty TNHH xây dựng và dịch vụ Cường Phú.

Đây là vụ án yêu cầu tuyên bố Văn bản công chứng và Hợp đồng thế chấp tài sản vô hiệu nhưng khi giải quyết, Tòa án cấp sơ thẩm không giải thích cho các đương sự về hậu quả pháp lý của hợp đồng vô hiệu, để đương sự thể hiện quan điểm của mình về việc yêu cầu hoặc không yêu cầu Tòa án giải quyết hậu quả trong cùng vụ án; Hồ sơ vụ án không phản ánh quan điểm của Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, chi nhánh thành phố Hà Tĩnh, về việc không yêu cầu Tòa án giải quyết hậu quả của hợp đồng vô hiệu đối với số tiền 2.500.000.000 đồng. Đồng thời, Tòa án sơ thẩm cũng không yêu cầu các bên cung cấp chứng cứ để xác định cụ thể về thiệt hại xảy do hợp đồng vô hiệu, lỗi, trách nhiệm của mỗi bên đối với thiệt hại xảy ra để thực hiện việc bồi thường thiệt hại. Mặt khác, tại các bản khai và tại phiên tòa bà Nguyễn Thị Thanh Hải - Phó giám đốc - đại diện theo ủy quyền Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, chi nhánh thành phố Hà Tĩnh có đề nghị Tòa án xem xét trách nhiệm của Phòng công chứng số 1 và  yêu cầu giải quyết vụ án theo đúng quy định pháp luật (BL 242), nhưng không được Tòa án cấp sơ thẩm xem xét giải quyết.

Ngoài ra, tại công văn số 249/KHKD ngày 03/8/2017 Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, chi nhánh thành phố Hà Tĩnh có đơn yêu cầu giải quyết hậu quả của hợp đồng vô hiệu trong cùng vụ án.

Như vậy, việc bản án sơ thẩm nhận định và quyết định tuyên bố văn bản công chứng ngày 7/5/2010 của Phòng công chứng số I và Hợp đồng thế chấp tài sản số 65/HĐTC ngày 06/5/2010, giữa ông Nguyễn Văn Lợi, bà Nguyễn Thị Hồng với Ngân hàng nông nghiệp phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh thành phố Hà Tĩnh vô hiệu toàn bộ, khi chưa giải quyết hậu quả, xác định  thiệt hại, lỗi và trách nhiệm của mỗi bên là giải quyết chưa toàn diện, triệt để vụ án, làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, trái với quy định tại Điều 137 Bộ luật dân sự 2005.

Do có vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng và nội dung giải quyết, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh quyết định kháng nghị đối với bản án sơ thẩm số 05/2017/DSST ngày 04/7/2017 của Tòa án nhân dân Thành phố Hà Tĩnh, đề nghị Tòa án nhân dân tỉnh xét xử phúc thẩm theo hướng phân tích của VKSND Tỉnh Hà Tĩnh./.

_Ph ương Mai_