Ngày 28/11/2013, tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đây là sự kiện đặc biệt quan trọng, đánh dấu bước ngoặt trong lịch sử lập hiến nước ta, là cơ sở pháp lý hiến định để thực hiện mục tiêu xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước trong giai đoạn mới. Bản Hiến pháp năm 2013 có nhiều nội dung đổi mới quan trọng về lĩnh vực tư pháp nói chung và ngành Kiểm sát nhân dân nói riêng đòi hỏi phải được nhận thức đúng, đầy đủ và triển khai thực hiện thống nhất.

Ngay sau khi Hiến pháp được thông qua, hưởng ứng đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng của đất nước, Ban Cán sự Đảng, Đảng ủy, Lãnh đạo VKSND tỉnh Hà Tĩnh đã lãnh đạo, chỉ đạo Viện kiểm sát hai cấp tổ chức phổ biến, quán triệt, triển khai thực hiện Hiến pháp và các Chỉ thị, Nghị quyết về triển khai thi hành Hiến pháp đến cán bộ, công chức, người lao động trong đơn vị, nhất là những điểm mới có liên quan trực tiếp đến ngành Kiểm sát nhân dân để thống nhất nhận thức và tổ chức triển khai thực hiện có hiệu quả, như: Nghị quyết số 64/2013/QH13 ngày 28/11/2013 của Quốc hội; Nghị quyết số 718/NQ-UBTVQH13 ngày 02/01/2014 của Ủy ban thường vụ Quốc hội; Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 03/01/2014 của Bộ Chính trị... Đồng thời, Ban Cán sự Đảng, Đảng ủy, Lãnh đạo VKSND tỉnh đã kịp thời lãnh đạo, chỉ đạo Viện kiểm sát hai cấp trong việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ đã được Hiến pháp quy định. Nhờ đó, nhận thức của cán bộ, công chức, người lao động trong ngành Kiểm sát Hà Tĩnh về vai trò, ý nghĩa của Hiến pháp, ý thức trách nhiệm trong việc chấp hành và bảo vệ Hiến pháp, pháp luật được nâng lên.

VKSND tỉnh tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến Hiến pháp năm 2013 bằng nhiều hình thức như: triển khai cho các đơn vị Viện kiểm sát hai cấp tham gia Hội nghị trực tuyến về triển khai thi hành Hiến pháp do VKSND tối cao tổ chức; thông qua các cuộc họp, giao ban, Lãnh đạo VKSND tỉnh đã lồng ghép quán triệt các nội dung quan trọng của Hiến pháp, trong đó nhấn mạnh những quy định mới liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của ngành; Hội đồng phổ biến, giáo dục pháp luật VKSND tỉnh phối hợp với Chi hội Luật gia tổ chức quán triệt Hiến pháp đến cán bộ, công chức, người lao động trong đơn vị; đăng tải, giới thiệu Hiến pháp và các văn bản có liên quan trên trang thông tin điện tử nhằm phục vụ việc tra cứu, tìm hiểu về Hiến pháp, pháp luật của cán bộ, công chức ngành Kiểm sát và của nhân dân. Ngoài ra, cán bộ, công chức Viện kiểm sát hai cấp cũng tích cực viết bài, đưa tin về Hiến pháp 2013 cũng như phản ánh các hoạt động quán triệt, triển khai thi hành Hiến pháp tại địa phương.

Trong tháng 10/2014, VKSND tỉnh Hà Tĩnh đã phát động cuộc thi viết “Tìm hiểu Hiến pháp nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam” trong toàn ngành. VKSND tỉnh đã thành lập Ban tổ chức cuộc thi và ban hành các văn bản hướng dẫn, thể lệ tham gia cuộc thi. Kết quả, có 51 bài dự thi đủ điều kiện tham gia, trong đó có nhiều bài viết được chuẩn bị công phu, hình thức đẹp mắt, tư liệu phong phú, có độ dày lên đến 200 trang giấy A4. Các bài thi cơ bản đều trả lời sát, đúng với nội dung của các câu hỏi mà ban tổ chức đưa ra, một số bài thi đã tập trung phân tích sâu những điểm mới của Hiến pháp năm 2013 như: vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam được quy định tại Điều 4 Hiến pháp; nguyên tắc suy đoán vô tội được quy định tại Điều 31 hay những quy định về vấn đề môi trường và bảo vệ môi trường; vấn đề về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân… Nhiều bài dự thi đã có sự liên hệ, so sánh sát đúng với tình hình và điều kiện phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước trong giai đoạn hiện nay, mỗi vấn đề nêu ra được minh họa bằng hình ảnh, tư liệu được sưu tầm qua các giai đoạn phát triển của đất nước. Ban tổ chức đã tổ chức chấm điểm và trao 01 giải nhất, 01 giải nhì, 02 giải ba và 02 giải khuyến khích cho các bài viết đạt điểm cao. Ngoài ra, cán bộ, công chức, người lao động Viện kiểm sát hai cấp tích cực hưởng ứng tham gia cuộc thi viết “Tìm hiểu Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam” do UBND tỉnh, huyện tổ chức, nhiều đồng chí đã đạt giải cao trong cuộc thi này.

Sau khi Hiến pháp năm 2013 có hiệu lực thi hành, thực hiện chỉ đạo của VKSND tối cao và các cơ quan liên quan, Viện kiểm sát hai cấp chủ động rà soát để đề xuất sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật đảm bảo phù hợp với quy định của Hiến pháp, nhất là việc góp ý sửa đổi, bổ sung dự thảo Bộ luật tố tụng hình sự, Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Bộ luật tố tụng dân sự, Luật tố tụng hành chính. Trong đó, đáng chú ý, cán bộ, Kiểm sát viên Viện kiểm sát hai cấp đã tích cực nghiên cứu, đóng góp nhiều ý kiến có chất lượng vào 02 dự thảo sửa đổi, bổ sung Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 và Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2002. VKSND tỉnh chủ trì phối hợp với Văn phòng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh, Ban Nội chính Tỉnh ủy, Ban pháp chế HĐND tỉnh và các cơ quan tư pháp tỉnh tổ chức Hội thảo đóng góp ý kiến vào dự thảo Bộ luật tố tụng hình sự và dự thảo Luật Tổ chức VKSND. Sau hội nghị, hội thảo đã kịp thời báo cáo đầy đủ các ý kiến góp ý lên VKSND tối cao và các cơ quan liên quan.

Hiến pháp năm 2013 đã quy định đầy đủ, mở rộng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn; quy định mới về nguyên tắc tổ chức và hoạt động của VKSND... Những quy định mới này của Hiến pháp 2013 đã được ngành Kiểm sát nhân dân cụ thể hóa vào Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân với việc quy định toàn diện các vấn đề cơ bản về vị trí, vai trò của VKSND trong tổ chức và thực hiện quyền lực nhà nước. Xác định việc mở rộng phạm vi chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát sẽ đặt ra trách nhiệm rất lớn đối với ngành Kiểm sát, VKSND tỉnh Hà Tĩnh đã tiến hành rà soát các quy chế, quy định đã ban hành để sửa đổi, bổ sung phù hợp với Hiến pháp năm 2013. Qua đó, đã tiến hành sửa đổi, bổ sung Quy định về công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử án hình sự và xây dựng Quy định về quy trình phúc cung bị can trong công tác giải quyết án hình sự để phù hợp với các nguyên tắc hiến định như nguyên tắc suy đoán vô tội, nâng cao trách nhiệm chứng minh tội phạm của cơ quan tiến hành tố tụng, chống oan, sai, chống bỏ lọt tội phạm…

Hiến pháp năm 2013 đã xác định rõ nhiệm vụ của Viện kiểm sát nhân dân khi thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp chính là nhằm bảo vệ Hiến pháp và pháp luật; bảo đảm cho Hiến pháp và pháp luật được tôn trọng và chấp hành nghiêm chỉnh trong đời sống xã hội, đảm bảo cho mọi tổ chức, cá nhân công bằng, bình đẳng trước pháp luật. Nhận thấy nhân tố quyết định hiệu quả thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Ngành chính là chất lượng đội ngũ cán bộ, Kiểm sát viên Viện kiểm sát hai cấp, Lãnh đạo VKSND tỉnh Hà Tĩnh tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ như cử cán bộ, công chức tham gia các lớp đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn; tham gia các hội nghị, hội thảo trao đổi học tập kinh nghiệm do VKSND tối cao hoặc địa phương tổ chức đồng thời chú trọng công tác bồi dưỡng, đào tạo tại chỗ bằng nhiều hình thức như xây dựng các chuyên đề nghiệp vụ, tổng hợp những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện nhiệm vụ để tổ chức các hội nghị tập huấn; phân công các phòng nghiệp vụ theo dõi, chỉ đạo VKSND cấp huyện, phối hợp tổ chức các phiên tòa rút kinh nghiệm về hình sự, dân sự, hành chính nhằm nâng cao kỹ năng thực hành quyền công tố, kiểm sát việc tuân theo pháp luật tại phiên tòa cho đội ngũ Kiểm sát viên; tăng cường kiểm tra, theo dõi, hướng dẫn, chỉ đạo nghiệp vụ; tổ chức rút kinh nghiệm trực tiếp đối với các cán bộ, Kiểm sát viên có sai sót về nghiệp vụ trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

Viện kiểm sát hai cấp tranh thủ sự hỗ trợ kinh phí của địa phương để đầu tư mua sắm trang thiết bị phục vụ công tác nhằm đảm bảo thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của Ngành, phục vụ hiệu quả nhiệm vụ chính trị địa phương, góp phần bảo đảm hiệu quả thi hành Hiến pháp trên thực tế.

Nhìn chung, qua 5 năm triển khai thi hành Hiến pháp, ngành Kiểm sát Hà Tĩnh đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Nhận thức của cán bộ, công chức, người lao động trong ngành cũng như của nhân dân về vai trò, ý nghĩa của Hiến pháp, ý thức trách nhiệm trong việc chấp hành và bảo vệ Hiến pháp, pháp luật có nhiều chuyển biến tích cực. Nghiên cứu những quy định mới về chế định VKSND trong Hiến pháp năm 2013 mỗi cán bộ, Kiểm sát viên ngành Kiểm sát Hà Tĩnh đều xác định được vị trí, vai trò của mình, từ đó đề ra các biện pháp, cách thức để thực hiện đảm bảo chức năng, nhiệm vụ; công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp ngày càng được đổi mới; bộ máy Viện kiểm sát hai cấp từng bước được kiện toàn; lực lượng cán bộ nghiệp vụ được bổ sung; trình độ chuyên môn nghiệp vụ và lý luận chính trị của cán bộ, công chức trong toàn ngành được nâng cao, cơ bản đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tiến trình cải cách tư pháp; xây dựng cơ quan Viện kiểm sát thật sự công tâm, trách nhiệm, bảo vệ công lý cho người dân, bảo đảm cho pháp luật được tuân thủ, trật tự xã hội được duy trì, góp phần làm cho cuộc sống của người dân được yên bình, an toàn, hạnh phúc hơn, xứng đáng với sự tin tưởng, kỳ vọng của nhân dân.

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013 vẫn còn một số khó khăn, hạn chế, như: Số lượng, chất lượng báo cáo viên, tuyên truyền viên ở địa phương còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu chuyển tải đầy đủ nội dung, ý nghĩa và tinh thần của Hiến pháp đến mọi người dân; chưa xây dựng, hình thành được đội ngũ chuyên gia có trình độ chuyên sâu trong các lĩnh vực pháp luật, do vậy chất lượng công tác góp ý xây dựng vào các Dự án Luật chưa cao; trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ một số cán bộ, Kiểm sát viên còn để xẩy ra sai sót, hiệu quả công tác chưa cao.

Nguyên nhân là việc triển khai thi hành Hiến pháp được tiến hành rất khẩn trương với khối lượng công việc lớn, phức tạp, đòi hỏi phải đầu tư nhiều thời gian, công sức trong khi các điều kiện bảo đảm tuy đã được tăng cường, song chưa đáp ứng với yêu cầu thực hiện chức năng, nhiệm vụ của ngành. Một số cán bộ, Kiểm sát viên chưa nêu cao tinh thần trách nhiệm trong việc học tập và nghiên cứu sâu các quy định của Hiến pháp, chưa thường xuyên trau dồi, nâng cao trình độ lý luận chính trị, chuyên môn nghiệp vụ.

Nguyễn Quỳnh Trang