Quá trình phục vụ trong ngành KSND từ năm 1972 – 2013, tôi được nhiều đồng chí Viện trưởng lãnh đạo, chỉ dẫn, nhưng để lại trong tôi nhiều dấu ấn nhất là đồng chí Trần Tùng Hương – nguyên Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh. Đồng chí là một Viện trưởng nghiêm túc, mẫu mực, tinh thông nghiệp vụ kiểm sát. Đặc biệt rất quan tâm việc nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho mỗi cá nhân, đơn vị trong toàn ngành kiểm sát nhân dân Hà Tĩnh. Nhất là đối với lĩnh vực giải quyết các vụ án hình sự. Đồng chí là tấm gương sáng tạo nhiều lĩnh vực để cán bộ ngành kiểm sát nhân dân Hà Tĩnh học tập và noi theo.

Tôi còn nhớ năm 1972, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh có khoảng 30 người. Đơn vị VKSND cấp huyện nơi nhiều nhất khoảng 4 đến 5 người, trung bình là 3 đến 4 người. Riêng Viện KSND thị xã Hà Tĩnh thời điểm đó chỉ có 01 người (đồng chí Nguyễn Văn Minh) kiêm nhiệm tất cả các khâu công tác. Từ lãnh đạo đến nhân viên đều được tuyển dụng từ nhiều ngành khác nhau. Trình độ văn hóa chỉ học trong lớp 7 hoặc lớp 4 chương trình phổ thông, sau này tuyển dụng thêm một số đồng chí vừa học xong lớp 10 phổ thông. Cả 2 cấp có 9 đơn vị và khoảng 60 – 65 người nhưng chưa có ai được học tập, đào tạo qua trường lớp cơ bản. Đầu năm 1973, có 04 đồng chí tốt nghiệp Trung cấp khóa 1 – Trường đào tạo cán bộ kiểm sát Trung ương là tiền thân của Trường Đại học kiểm sát ngày nay về nhận công tác. Cơ sở vật chất vô cùng thiếu thốn. Hầu hết các đơn vị phải ở nhờ và làm việc trong nhà dân. Trước những khó khăn đó mọi người chỉ biết dựa vào tinh thần cần cù, chịu khó, cố gắng vươn lên để hoàn thành nhiệm vụ được giao. Do hạn chế, khó khăn cả hai mặt khách quan và chủ quan nên dù đã cố gắng đến mức cao nhất vẫn không thể tránh khỏi những sai sót, thậm chí vi phạm trong quá trình công tác. Ngày ấy công tác giải quyết án hình sự được xem là công tác mũi nhọn, nhưng cũng là nơi xảy ra nhiều sai sót nhất. Thiếu sót được đánh giá là do trình độ chuyên môn, năng lực làm việc của cán bộ yếu kém, chưa đồng đều, có khi do cẩu thả, chủ quan. Tình trạng này không chỉ ở các đơn vị kiểm sát mà cả ở ba ngành Công an, Viện kiểm sát, Tòa án.

Để hoàn thành các chỉ tiêu hàng năm do ngành Kiểm sát đề ra và để tránh bỏ lọt tội phạm, làm oan sai người vô tội thì chỉ có biện pháp tăng cường sự lãnh đạo của Đảng bộ, các Chỉ bộ, đồng thời nâng cao năng lực và tinh thần làm việc của tất cả cán bộ, Kiểm sát viên. Để làm được điều này, hàng năm đồng chí Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh yêu cầu chọn một số vụ án hình sự phức tạp, có tồn tại thiếu sót hoặc chưa thống nhất giữa các ngành để rút kinh nghiệm, nhằm khắc phục sai sót, nâng cao nhận thức, kinh nghiệm, trách nhiệm trong công tác.

Khi tổ chức cuộc họp rút kinh nghiệm trong công tác giải quyết án hình sự, đồng chí Trần Tùng Hương, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh triệu tập tất cả các đồng chí lãnh đạo và Kiểm sát viên làm công tác hình sự của cả hai cấp tham gia. Sau khi đưa các vụ việc có thiếu sót, vi phạm ra thảo luận thì đồng chí lãnh đạo và Kiểm sát viên thụ lý vụ án đó phải báo cáo, giải trình, trả lời chất vấn, đồng thời nêu rõ quan điểm của mình về vụ việc này. Các đại biểu tham dự lần lượt phát biểu; nhiều đại biểu hăng say, phát biểu nhiều lần. Do trình độ chuyên môn nghiệp vụ chưa đồng đều giữa hai cấp và giữa các đơn vị nên nhận thức của nhiều người có những quan điểm khác nhau. Có những việc khi đưa ra tưởng đơn giản, nhưng khi mổ xẻ, phân tích lại thấy phức tạp, có những vi phạm thấy đơn giản những qua phân tích rút kinh nghiệm mới  thấy nghiêm trọng, dễ làm thay đổi bản chất vụ án.

Các nội dung đưa ra để rút kinh nghiệm thường trong quá trình điều tra, thu thập chứng cứ, khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi… Nhưng có những vi phạm nếu không phát hiện kịp thời thì sau rất khó khắc phục. Những dạng vi phạm thiết sót được đưa ra bàn luận, rút kinh nghiệm nhiều nhất là khi khám nghiệm hiện trường, thu thập vật chứng không sử dụng đơn vị đo lường theo quy định, mà dùng bước chân, sải tay, gang tay làm đơn vị đo chiều dài, không dùng cân để xác định khối lượng khi thu giữ vật chứng mà ước lượng khoảng bằng quả cam, bằng nắm tay … Có vụ khám nghiệm tử thi có Kiểm sát viên tham gia giám sát nhưng không mời pháp y. Biên bản khám nghiệm phản ánh vết thương ở bụng tử thi sâu 3cm, khi chất vấn tại sao không tiến hành giải phẫu mà biết vết thương ở bụng tử thi sâu 3cm, thì Kiểm sát viên trả lời đã yêu cầu Điều tra viên dùng que đâm vào vết thương để đo chiều sâu. Tiến hành làm nhiều lần như vậy thì không thể sai được và bảo đảm khách quan.

Trong quá trình thực hành quyền công tố trước Tòa thường chuẩn bị sẵn bản luận tội. Có khi diễn biến phiên tòa thay đổi vẫn đọc nguyên bản luận tội đã chuẩn bị sẵn mà không có sự điều chỉnh. Nhiều luận tội rườm rà, không đi sâu vào phân tích những vấn đề cần thiết, thậm chí có trường hợp còn trích dẫn cả trang lời nhà văn Macxim Goocky. Có phiên tòa, Kiểm sát viên phân tích thái độ quanh co, chối tội, xem thường cán bộ thực thi pháp luật của bị cáo để kết tình tiết tăng nặng cho bị cáo. Việc quản lý, xây dựng hồ sơ vụ án cũng cẩu thả, không theo một trình tự nhất định. Nhiều bản trong hồ sơ bị sữa chữa, tẩy xóa tùy tiện và không có sự xác nhận của người liên quan hoặc chú dẫn cụ thể. Một tờ hồ sơ có khi mang nhiều số bút lục …

Cách làm trên đây của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh không theo một giáo trình, quy định nào, đều mang tính tự phát nhưng đưa lại hiệu quả rất lớn. Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của cán bộ (2 cấp) được nâng lên rõ rệt. Những dạng sai sót, vi phạm nêu trên không bị lặp lại. Việc làm này đã góp phần đưa Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh nhiều năm hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ hoặc dẫn đầu ngành Kiểm sát nhân dân. Một số kết quả công tác của Viện KSND Hà Tĩnh được xem là tiên tiến, điển hình để nhân ra cả nước, có việc được đưa vào giáo trình giảng dạy của Trường cán bộ Kiểm sát Trung ương.

Những kết quả tôi nêu ra, mới chỉ là phần nổi, còn phần chìm ít người nói ra nhưng đều âm thầm công nhận, đó Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh từ trước tới nay luôn có một đội ngũ cán bộ vững vàng về chính trị, nhạy bén, sâu sắc, tinh thông về nghiệp vụ, nhiệt huyết trong công việc, xứng đáng với lời dạy của Bác Hồ: “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”./.

Bùi Đình Cát

Nguyên Viện trưởng Viện KSND thị xã Hồng Lĩnh