Thông qua công tác kiểm sát giải quyết theo thủ tục phúc thẩm vụ án “Tranh chấp hợp đồng vay tài sản”, giữa bà Nguyễn Thị Cúc, trú tại: số nhà 21, ngõ 6, đường Nguyễn Thiếp, khối 6, phường Tân Giang, TP Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh với ông Lê Quang Báu, bà Nguyễn Thị Thanh Bình, trú tại khối 11, TT Xuân An, Nghi Xuân, Hà Tĩnh.Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh thấy quá trình giải quyết vụ án của Tòa án cấp sơ thẩm đã vi phạm về thủ tục tố tụng, việc đánh giá chứng cứ, dẫn đến nội dung giải quyết vụ án không chính xác, bị cấp phúc thẩm sửa án, cụ thể:

1. Nội dung vụ án và quyết định của bản án sơ thẩm:

Bà Nguyễn Thị Cúc và vợ chồng ông Lê Quang Báu, bà Nguyễn Thị Thanh Bình là những người quen biết nhau. Theo bà Nguyễn Thị Cúc, đầu năm 2015, biết tin con bà Cúc không đủ tiêu chuẩn để vào ngành Công an nên ông Báu đặt vấn đề giúp đỡ cho con bà Cúc vào trường trung cấp Cảnh sát nhân dân với điều kiện gia đình bà Cúc phải cho ông Báu, bà Bình vay số tiền 450.000.000đ, bà Cúc đồng ý và đưa cho ông Báu, bà Bình 3 lần với số tiền 450.000.000 đồng, cụ thể: ngày 08/2/2015: 100.000.000đ, ngày 15/2/2015: 150.000.000đ, ngày 10/3/2015: 200.000.000đ. Quá trình cho vay đều lập giấy vay, có chữ ký của người vay. Mặc dù bà Cúc đã đưa tiền nhưng ông Báu, bà Bình không thực hiện việc giúp con bà Cúc như đã hứa. Đến tháng 10/2015, sau nhiều lần bà Cúc yêu cầu trả nợ, ông Báu, bà Bình đã trả cho bà Cúc số tiền 146.200.000đ. Số tiền còn lại 303.800.000đ đến nay ông Báu, bà Bình luôn trốn tránh không thực hiện nghĩa vụ trả nợ vay mặc dù nhiều lần bà Cúc yêu cầu. Nay bà Cúc làm đơn khởi kiện ra tòa yêu cầu ông Báu, bà Bình trả cho bà số tiền 303.800.000đ. Ngoài ra ông Báu, bà Bình phải trả lãi suất từ tháng 10/2015 đến ngày khởi kiện (10 tháng) là 22.785.000đ. Tại phiên tòa sơ thẩm ngày 13/7/2017, bà Cúc thay đổi yêu cầu tính tiền lãi kể từ ngày khởi kiện tháng 10/2016 đến nay.

Ông Lê Quang Báu thừa nhận có vay của bà Cúc, ông Quyền số tiền 450.000.000 đồng. Ông cho rằng số tiền 200.000.000 đồng ông vay vào năm 2010, hay 2011 ông không nhớ rõ, nhưng ông đã trả số tiền này vào khoảng tháng 01/2011; Ngày 8/2/2015, vay  tiếp số tiền 100.000.000 đồng, số tiền này ông Quyền đưa đến nhà, bà Bình nhận, cũng trong tháng 2/2015 tiếp tục vay thêm 150.000.000 đồng có viết giấy biên nhận, số tiền này đã trả tháng 9/2015. Theo ông Báu hiện nay ông chỉ còn nợ bà Cúc, ông Quyền số tiền100.000.000 đồng.

Bản án dân sự sơ thẩm số 02/HNGĐ-ST ngày 13 năm 7 năm 2017 của Tòa án nhân dân huyện Nghi Xuân, đã quyết định:

1. Áp dụng điều 26, điểm b khoản 2 điều 227 của BLTTDS, các điều 463, 465, khoản 1, 4 điều 466, khoản 2 điều 468, khoản 1 điều 469 BLDS 2015: Xử chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà Nguyễn Thị Cúc, buộc ông Lê Quang Báu phải trả cho bà Nguyễn Thị Cúc và ông Nguyễn Văn Quyền số tiền 203.600.000đ. Buộc bà Nguyễn Thị Thanh Bình phải trả cho bà Nguyễn Thị Cúc và ông Nguyễn Văn Quyền số tiền 100.000.000đ.

Ngoài ra ông Lê Quang Báu phải trả lãi cho bà Nguyễn Thị Cúc và ông Nguyễn Văn Quyền số tiền lãi tương ứng với 203.600.000đ tính từ tháng 10/2016 (ngày Tòa án nhận được đơn khởi kiện) tạm tính đến ngày 30/6/2017 (9 tháng) là 15.208.920đ. Tổng số tiền mà ông Lê Quang Báu phải trả cho bà Nguyễn Thị Cúc và ông Nguyễn Văn Quyền là 218.808.920đ.

Bà Nguyễn Thị Thanh Bình phải trả lãi cho bà Nguyễn Thị Cúc và ông Nguyễn Văn Quyền số tiền lãi tương ứng 100.000.000đ 000đ tính từ tháng 10/2016 (ngày Tòa án nhận được đơn khởi kiện) và tạm tính đến ngày 30/6/2017 (9 tháng) là 7.470.000đ. Tổng số tiền mà bà Nguyễn Thị Thanh Bình phải trả cho bà Nguyễn Thị Cúc và ông Nguyễn Văn Quyền là 107.470.000đ.

Bà Cúc, ông Quyền có đơn yêu cầu thi hành án mà ông Báu, bà Bình không thanh toán thì phải chịu lãi suất nợ quá hạn theo lãi suất Ngân hàng đối với số tiền, thời gian chậm trả.

Ngoài ra bản án còn tuyên án phí và quyền kháng cáo của các đương sự.

Vụ án đã được Viện KSND huyện Nghi Xuân kháng nghị; bị đơn ông Lê Quang Báu kháng cáo theo thủ tục phúc thẩm. Ngày 14/11/2017, tại phiên tòa phúc thẩm, Viện KSND tỉnh đề nghị và Hội đồng xét xử chấp nhận chấp nhận nội dung kháng cáo của bị đơn ông Lê Quang Báu, kháng nghị của Viện KSND huyện Nghi Xuân, sửa án sơ thẩm số 02/2017/DSST ngày 13/7/2017 của TAND huyện Nghi Xuân.

2. Những vấn đề cần rút kinh nghiệm:

1. Về thủ tục tố tụng:

- Tại hồ sơ vụ án thể hiện trong quá trình giải quyết vụ án Tòa án tiến hành lấy lời khai bị đơn bà Nguyễn Thị Thanh Bình để làm rõ việc bà Bình đã trả lại số tiền 46.400.000 đồng cho ông Nguyễn Văn Quyền. Như vậy, đây là trường hợp Tòa án tiến hành thu thập tài liệu chứng cứ nhưng Tòa án không thông báo, chuyển hồ sơ vụ án cho Viện KSND tham gia phiên tòa là không đúng với quy định tại Khoản 2 Điều 21 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015.

-  Giấy vay nợ đề ngày 15/02/2015, người vay là Lê Quang Báu, vay của bà Nguyễn Thị Cúc, ông Nguyễn Văn Quyền số tiền 150.000.000đ (một trăm năm mươi triệu đồng chẵn) do người vay Lê Quang Báu ký tên là bản phô tô, không có công chứng, chứng thực nhưng Hội đồng xét xử xác định là chứng cứ để làm căn cứ giải quyết vụ án là không đúng quy định tại khoản 1 điều 95 Bộ luật tố tụng dân sự.

2. Về nội dung giải quyết:

Tại các bản khai bị đơn ông Lê Quang Báu thừa nhận ông có vay bà Nguyễn Thị Cúc, ông Nguyễn Văn Quyền số tiền 150.000.000 đồng theo giấy vay nợ ngày 15/2/2015 nhưng ông đã trả cho bà Cúc, ông Quyền và đã thu hồi lại giấy vay tiền bản gốc. Như vậy, việc ông  Báu vay bà Cúc số tiền 150.000.000 đồng được ông Báu thừa nhận, nhưng ông Báu lại  khẳng định đã trả khoản vay này và đã thu hồi lại giấy tờ gốc. Trong khi đó nguyên đơn bà Nguyễn Thị Cúc, ông Nguyễn Văn Quyền chỉ cung cấp được tài liệu phô tô, không xuất trình được bản gốc Giấy tờ vay; không chứng minh được ông Báu đã trả khoản vay 150.000.000 đồng theo giấy vay tiền ngày 15/2/2015. Nên việc Tòa án cấp sơ thẩm xem xét giải quyết chấp nhận yêu cầu của nguyên đơn, buộc ông Lê Quang Báu phải có nghĩa vụ trả nợ đối với khoản vay này, là chưa đủ căn cứ.

Đối với số tiền 146.400.000 đồng, mà bà Nguyễn Thị Thanh Bình trả cho ông Nguyễn Văn Quyền vào ngày 7/9/2015, Giấy trả tiền có thể hiện “Số tiền 146.000.000 đồng, trong đó có 100.000.000 đồng Bình vay”,  tại biên bản làm việc ngày 20/6/2017, bà Nguyễn Thị Thanh Bình cho rằng số tiền bà trực tiếp trả vào ngày 07/9/2015, là bà trả cho ông Quyền số tiền nợ riêng 100.000.000 đồng, còn 46.400.000 đồng là tiền bà trả cho ông Báu. Tại phiên tòa phúc thẩm ông Báu khẳng định số tiền 146.000.000 đồng là số tiền 100.000.000 đồng theo giấy vay nợ ngày 8/2/2015, còn bà Cúc không chứng minh được là trả cho khoản vay 150.000.000 đồng ngày 15/2/2015. Như vậy, có đủ cơ sở xác định khoản tiền 100.000.000 đồng mà bà Bình vay, bà Bình đã trả cho bà Cúc, ông Quyền, vì vậy bà Bình không còn nghĩa vụ phải trả khoản nợ vay này cho bà Cúc, ông Quyền. Việc Tòa án buộc bà Nguyễn Thị Thanh Bình phải trả lại cho bà Nguyễn Thị Cúc, ông Nguyễn Văn Quyền số tiền 100.000.000 đồng và tiền lãi 7.470.000 đồng là không có cơ sở, làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của bà Nguyễn Thị Thanh Bình, vi phạm quy định tại khoản 1 điều 372, 373 và khoản 1 điều 422 Bộ luật dân sự năm 2005.

Từ vụ án trên, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh (Phòng 9) thông báo đến Viện kiểm sát các huyện, thị xã, thành phố biết, rút kinh nghiệm chung nhằm nâng cao chất lượng công tác kiểm sát giải quyết các vụ án dân sự tương tự xảy ra trên địa bàn./.