Qua công tác kiểm sát bản án, Phòng kiểm sát giải quyết các vụ, việc dân sự Viện kiểm sát nhân dân tỉnh phát hiện bản án số 76/2016/HNGĐ - ST ngày 05/9/2016 của Tòa án nhân dân huyện Nghi Xuân, giải quyết  vụ án Hôn nhân gia đình, giữa bà Vũ Thị Vinh- Sinh năm 1949 với ông Lê Hữu Điền, sinh năm 1951, đều trú tại: Xóm Xuân Tân, xã Nghi Xuân, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An,  có nhiều vi phạm pháp luật nghiêm trọng về thủ tục tố tụng và nội dung giải quyết, cụ thể:

Thứ nhất :  Về thủ tục tố tụng:

- Về thẩm quyền giải quyết vụ án: Nguyên đơn bà Vũ Thị Vinh khởi kiện  yêu cầu Tòa án  không công nhận vợ chồng và yêu cầu giải quyết về tài sản chung. Theo tài liệu, chứng cứ có tại hồ sơ vụ án, bị đơn ông Lê Hữu Điền có địa chỉ cư trú tại xóm Xuân Tân, xã Nghi Xuân, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An và  tài sản tranh chấp trong vụ kiện là thửa đất có diện tích 2.235 m ² tại thửa 273 tờ bản đồ số 10, tại xóm Xuân Tân, xã Nghi Xuân, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Theo quy định tại Điểm c Khoản 1 Điều 35 Bộ luật TTDS sửa đổi bổ sung năm 2011, nay là Điểm c Khoản 1 Điều 39 Bộ luật tố tụng dân sự 2015 (căn cứ Bộ Luật TTDS tại thời điểm thụ lý vụ án) và  khoản 3 Điều 8 Nghị quyết số 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao, trong trường hợp đối tượng tranh chấp là bất động sản thì thuộc thẩm quyền  giải quyết của Tòa án nơi có bất động sản. Như vậy, Tòa án nhân dân huyện Nghi Xuân thụ lý, xét xử vụ án này là không đúng thẩm quyền.

-  Về việc bỏ sót người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan:

+ Thửa đất đang tranh chấp có nguồn gốc là của cụ Lê Hữu Ý (cha ông Lê Hữu Điền), để lại. cụ  Lê Hữu Ý mất năm 1987 không để lại di chúc. cụ Ý có 10 người con, gồm 07 trai, 03 gái. Theo quy định tại Điều 676 Bộ luật dân sự 2005, thì 03 người con gái  này là những người thừa kế theo pháp luật với ông Lê Hữu Điền và 06 người con trai đã mất nhưng Tòa án cấp sơ thẩm không tiến hành xác minh để đưa họ (hoặc người thừa kế thế vị nếu có) vào tham gia tố tụng là bỏ sót người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của đương sự.

+ Thửa đất đang tranh chấp, có diện tích 1.273m ² , năm 1996 UBND huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông Lê Hữu Điền. Nay thửa đất có tranh chấp, để giải quyết vụ án đảm bảo có căn cứ, đúng pháp luật, Tòa án phải xem xét việc UBND huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông Lê Hữu Điền có đảm bảo đúng trình tự, thủ tục của Luật đất đai năm 1993 hay không, nhưng Tòa án cấp sơ thẩm không đưa UBND huyện Nghi Lộc vào tham gia tố tụng là bỏ sót người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án.

Thứ hai: Về nội dung giải quyết vụ án:

- Về xác định tài sản chung:

+ Theo tài liệu, chứng cứ có tại hồ sơ vụ án, thể hiện: Thửa đất đang tranh chấp, giữa bà Vũ Thị Vinh và ông Lê Hữu Điền thuộc thửa 273 tờ bản đồ số 10, đo đạc năm 2009, diện tích 2.235 m ² , tại xóm Xuân Tân, xã Nghi Xuân, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An, có nguồn gốc là đất của cụ Lê Hữu Ý -  bố đẻ của ông Lê Hữu Điền để lại. Trước khi ông ý mất không để lại di chúc. Trên thửa đất có diện tích 616 m ² là khu nhà thờ do chi thứ 2 dòng họ Lê Hữu xây dựng trên đó. Ngày 28/10/2016, thửa đất được UBND huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất diện tích 1.273 m ² mang tên ông Lê Hữu Điền (diện tích còn lại là 962m ² chưa được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất). Bản án sơ thẩm xác định thửa đất trên là tài sản chung của bà Vinh và ông Điền nên quyết định chia cho  bà Vũ Thị Vinh được quyền sử dụng diện tích 568m ² ( trong tổng số diện tích 1273m ² đã được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất) và tạm giao cho bà Vinh được sử dụng phần diện tích 453 m ² (trong tổng số 962m ² chưa cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất). Ông Lê Hữu Điền được sử dụng 1 phần thửa đất diện tích 705m ² (trong  tổng số diện tích 1273m ² ) và tạm giao cho ông Điền sử dụng phần diện tích 509 m ² (trong tổng số 962 m ² chưa được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất). Như vậy,việc Tòa án xác định thửa đất là tài sản chung của ông Điền và bà Vinh để chia tài sản chung khi tài liệu, chứng cứ có tại hồ sơ thể hiện nguồn gốc thửa đất là của ông Lê Hữu Ý ( bố ông Điền) để lại là chưa chính xác. Mặt khác, hôn nhân thực tế giữa bà Vinh và ông Điền chỉ trong thời gian từ năm 1970 - 1978, từ năm 1978 đến nay không tồn tại hôn nhân thực tế nữa nên không có cơ sở xác định thửa đất đang tranh chấp này là tài sản chugn của bà Vinh, ông Điền.

+ Trong vụ án này, nguyên đơn bà Vũ Thị Vinh là người sinh sống trên thửa đất này từ năm 1970 đến nay, nhưng cấp sơ thẩm không xem xét công sức, quản lý, tôn tạo của bà Vũ Thị Vinh là chưa đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho đương sự.

Với những vi phạm nêu trên, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh đã ký ban hành Quyết định số 40/QĐKNPT-VKS-DS ngày 26/9/2016 kháng nghị bản án sơ thẩm số 76/2016/HNGĐ-ST ngày 05/9/ 2016 của Toà án nhân dân huyện Nghi Xuân theo thủ tục phúc thẩm.

Hiền Mai - P9