Thông qua công tác kiểm sát giải quyết vụ án Hôn nhân gia đình, giữa nguyên đơn chị Nguyễn Thị Thân, sinh năm 1970 với bị đơn anh Hoàng Văn Thủy, sinh  năm 1968, đều trú tại xóm Hà Chua, xã Sơn Tây, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh, do Tòa án nhân dân tỉnh Hà Tĩnh xét xử theo thủ tục phúc thẩm. Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh thấy quá trình giải quyết vụ án của Tòa án cấp sơ thẩm đã vi phạm về nội dung quyết định phần án phí có giá ngạch, dẫn đến bản án sơ thẩm bị cấp phúc thẩm sửa án, cụ thể:

1. Nội dung vụ án và quyết định của bản án sơ thẩm:

Chị Nguyễn Thị Thân và anh Hoàng Văn Thủy kết hôn với nhau vào ngày 08/9/1991, trên cơ sở tình yêu tự nguyên, không bị ai ép buộc và có đăng ký kết hôn tại UBND xã Sơn Tây, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh. Sau khi kết hôn, vợ chồng chung sống, hòa thuận, hạnh phúc được 20 năm thì xảy ra mâu thuẫn. Nguyên nhân là do bất đồng với nhau về quan điểm sống và bị anh Thủy đánh đập, ngược đãi, dẫn đến mâu thuẫn vợ chồng trầm trọng nên chị  Thân yêu cầu Tòa án giải quyết cho ly hôn.

- Về quan hệ con chung: Vợ chồng có hai con chung là cháu Hoàng Văn Duẫn, sinh năm 1992 và Hoàng Công Danh, sinh  năm 1997. Hiện cả hai con đã trên 18 tuổi nên không yêu cầu Tòa án giải quyết phần con chung.

- Về quan hệ tài sản: Chị Nguyễn Thị Thân và anh Hoàng Văn Thủy, thống  nhất vợ chồng có khối tài sản chung bao gồm: nhà, đất, bàn ghế, tủ lạnh, phản gỗ, xe máy, xe ôtô… với tổng trị giá 5.316.560.0000 đồng.

* Về nợ:

- Chị Thân, anh Thủy thống nhất UBND thị trấn Tây Sơn còn nợ vợ chồng số tiền 49.000.000 đồng.

- Anh Thủy khai vợ chồng còn nợ của bà Hồ Thị Hương (mẹ anh Thủy) ở xóm Hà Chua, xã Sơn Tây, huyện Hương Sơn số tiền 500.000.000 đồng; nợ anh Hoàng Sinh Hào ở tổ 15, Ấp 3, xã Hiếu Liêm, huyện Vĩnh Cữu, tỉnh Đồng Nai 350.000.000 đồng, nhưng chị Thân đều không thừa nhận.

Bản án số 06/2016/DSST ngày 18/11/2016 của Tòa án nhân dân huyện Hương Sơn, quyết định ( lược trích):

Áp dụng, điều 45, 55, 59; 60; 62 Luật Hôn nhân gia đình; Điều 305, 471; 473; 474 Bộ luật dân sự 2005, xử:

- Về quan hệ hôn nhân: Chấp nhận sự thỏa thuận ly hôn giữa chị Nguyễn Thị Thân và anh Hoàng Văn Thủy.

- Về tài sản chung:

...Tổng tài sản chị Thân được sở hữu và quản lý, sử dụng có giá trị là 2.292.500.000 đồng.

...Tổng tài sản anh Thủy được quyền quản lý, sử dụng có giá trị là 3.024.060.000 đồng.

- Xử buộc anh Hoàng Văn Thủy phải trả các khoản nợ riêng sau đây:

Trả cho bà Hồ Thị Hương số tiền 500.000.000 đồng. Bà Hồ Thị Hương được nhận số tiền 500.000.000 đồng do anh Thủy trả nợ, nhưng bà Hương có nghĩa vụ trả cho anh Thủy Giấy chứng nhận quyền sử dựng đất số BT 056853 cấp ngày 225/12/82013, thuộc thửa đất số 19, tờ bản đồ số 219. Địa chỉ xóm Hà Chua, xã Sơn Tây, huyện Hương Sơn, để anh Thủy giao lại Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất này cho chị Nguyễn Thị Thân.

Trả cho anh Hoàng Sinh Hào 350.000.000 đồng tiền nợ gốc và 64.400.000 đồng tiền lãi tính đến ngày xét xử sơ thẩm ( ngày 18/11/2016). Tổng tiền gốc và lãi anh Thủy phải trả cho anh Hoàng Sinh Hào là 414.400.000 đồng, nhưng anh Hào phải có nghĩa vụ phải trả lại Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cấp ngày 23/6/2001, thuộc thửa số 196, tờ bản đồ 22, xóm Hà Chua, xã Sơn Tây, huyện Hương Sơn cho anh Hoàng Văn Thủy.

Tổng tài sản giao cho anh Thủy sở hữu và sử dụng có giá trị được tính thành tiền  sau khi anh Thủy thực hiện nghĩa vụ trả nợ cho anh Hào và bà Hương còn lại là 2.109.660.000 đồng.

- Về án phí: Áp dụng khoản 1 điều 147 BLTTDS; điểm b, khoản 1, điều 3, điều 5; khoản 4, điều 18; điều 24; các khoản 6, 8, 9 điều 27 Pháp lệnh án phí, lệ phí Tòa án năm 2009 của UBTVQH, xử:

Buộc chị Nguyễn Thị Thân phải nộp 200.000 đồng tiền án phí ly hôn sơ thẩm và 77.850.000 đồng tiền án phí chia tài sản chung, nhưng đã được nộp 20.200.000 đồng theo biên lai thu tiền số 005017 và số 005018 ngày 09/12/2015 của Chi cục thi hành án dân sự huyện Hương Sơn. Nay chị Thân còn phải nộp tiếp số tiền 57.650.000 đồng.

Buộc anh Hoàng Văn Thủy phải nộp 74.193.200 đồng tiền án phí chia tài sản và 39.432.000 đồng tiền án phí trả nợ. Tổng số tiền án phí anh Thủy phải nộp là 113.652.200 đồng.

Ngày 14/12/2016, Viện KSND tỉnh Hà Tĩnh ban hành Kháng nghị số 03/QĐKNPT - VKS, đề nghị cấp phúc thẩm sửa bản án sơ thẩm số 06/2016/HNGĐ-ST ngày 18/112016 của Tòa án nhân dân huyện Hương Sơn về án phí chia tài sản.

2. Những vấn đề cần rút kinh nghiệm:

Quá trình giải quyết vụ án, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan bà Hồ Thị Hương và anh Hoàng Sinh Hào đều có yêu cầu độc lập, cụ thể:

Bà Hồ Thị Hương, yêu cầu anh  Hoàng Văn Thủy, chị Nguyễn Thị Thân phải trả nợ số tiền 500.000.000 đồng (thế chấp cho bà Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất).

Anh Hoàng Sinh Hào yêu cầu anh Hoàng Văn Thủy, chị Nguyễn Thị Thân phải trả nợ số tiền 350.000.000đồng nợ gốc (thế chấp cho anh Hào 01 Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất); tiền lãi tính đến ngày 06/8/2016 là 39 tháng x 3.500.000đồng = 136.500.000đồng. Tổng tiền gốc và lãi là 486.500.000 đồng.

Đối với hai khoản vay nợ của bà Hương, anh Hào, Tòa án cấp sơ thẩm xác định anh Thủy vay tiền của bà Hương, anh Hào và thế chấp bằng Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là tài sản chung của vợ chồng là trái với quy định của pháp luật. Vì hai thửa đất mà anh Thủy thế chấp là tài sản chung của vợ chồng được tạo lập trong thời kỳ hôn nhân, khi anh Thủy thế chấp vay tiền, chị Thân không biết, không ký vào giấy vay tiền và không làm thủ tục đăng ký việc thế chấp tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền, việc vay tiền không vì mục đích chung của vợ chồng. Nên Tòa án cấp sơ thẩm đã xác định đây là khoản nợ riêng của anh Thủy là có căn cứ. Tuy nhiên, theo quy định tại Khoản 3 Điều 44 Luật hôn nhân gia đình, thì "...Nghĩa vụ riêng về tài sản của mỗi người được thanh toán từ tài sản riêng của người đó ". Như vậy, đối với các khoản nợ riêng, thì  không được đối trừ vào phần tài sản chung của vợ chồng. Nhưng khi giải quyết vụ án, Tòa án cấp sơ thẩm lại lấy tổng giá trị tài sản mà anh Thủy được chia với số tiền 3.024.060.000đồng, trừ cho khoản nợ riêng 914.400.000đồng của anh Thủy, để xác định anh Thủy được hưởng số tài sản chung vợ chồng còn lại 2.109.660.000đồng, là không chính xác, không đúng quy định pháp luật. Từ việc xác định sai giá trị tài sản anh Thủy được chia, dẫn đến Tòa án cấp sơ thẩm đã xác định sai số tiền án phí có giá ngạch chia tài sản mà anh Thủy phải nộp vào ngân sách nhà nước, trái với quy định tại Khoản 9 Điều 27 Pháp lệnh án phí, lệ phí của Tòa án số 10/2009/PL-UBTVQH ngày 27/02/2009; Điều 13 Nghị quyết số 01/2012/NQ - HĐTP ngày 13/6/2012 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, cụ thể: Số tiền án phí có giá ngạch anh Hoàng Văn Thủy phải nộp theo mức tương ứng với giá trị phần tài sản được chia là: 3.024.060.000đồng, thì mức án phí sơ thẩm là: 92.481.200đồng. Nhưng Tòa án tuyên buộc anh Thủy nộp theo mức tương ứng với giá trị phần tài sản sau khi trả nợ riêng là: 2.109.660.000đồng, để tính mức án phí sơ thẩm là: 74.193.200đồng là không chính xác. Như vậy, số tiền án phí có giá ngạch chia tài sản mà Tòa án tuyên nghĩa vụ anh Thủy phải nộp còn thiếu(92.481.200 - 74.193.200) = 18.288.000đồng (mười tám triệu hai trăm tám mươi tám nghìn đồng chẵn). Việc làm trên của Tòa án cấp sơ thẩm làm ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách cho Nhà nước.

Ngày 23/02/2017, tại phiên tòa phúc thẩm, Viện kiểm sát đề nghị và Hội đồng xét xử phúc thẩm chấp nhận kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, sửa một phần bản án Hôn nhân gia đình sơ thẩm nêu trên.Từ vụ án trên, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh (Phòng 9) thông báo đến Viện kiểm sát các huyện, thị xã, thành phố biết, rút kinh nghiệm chung nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng công tác kiểm sát giải quyết các vụ, việc hôn nhân gia đình./.

Phương Mai - P9