Thông qua công tác kiểm sát giải quyết vụ án "Tranh chấp hợp đồng vay tài sản", giữa nguyên đơn bà Đinh Thị Thanh Thúy và ông Lê Doãn Hoan, do Tòa án nhân dân tỉnh Hà Tĩnh xét xử theo thủ tục phúc thẩm. Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh thấy quá trình giải quyết vụ án của Tòa án cấp sơ thẩm đã vi phạm về thủ tục tố tụng và nội dung giải quyết dẫn đến bị cấp phúc thẩm hủy án để xét xử lại, cụ thể:

1. Nội dung vụ án và quyết định của bản án sơ thẩm:

Ông Lê Doãn Hoan vào xây dựng công trình tại Phú yên, do quen biết nên bà Đinh Thị Thanh Thúy cho ông Hoan vay số tiền 119.500.000 đồng, cụ thể các lần vay số tiền như sau: Ngày 09/9/2003 vay 10 triệu đồng; Ngày 22/9/2003 vay 05 triệu đồng; Ngày 04/12/2003 vay 16 triệu đồng; Ngày 19/12/2003 vay 10 triệu đồng; Ngày 06/3/2004 vay 05 triệu đồng; Ngày 14/5/2004 vay 10 triệu đồng; Ngày 25/5/2004 vay 05 triệu đồng; Ngày 25/5/2004 vay 15 triệu đồng; Ngày 04/11/2004 vay 27 triệu đồng; Ngày 06/12/2004 vay 1,5 triệu đồng; Ngày 03/11/2004 vay 15 triệu đồng, trong đó có 02 lần ông Hoan nhờ ông Nghĩa ( người làm cùng ông Hoan) đến nhận tiền. Do bà Đinh Thị Thanh Thúy đã nhiều lần đòi nợ nhưng ông Hoan không trả, nên bà làm đơn khởi kiện yêu cầu TAND huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh buộc ông Lê Doãn Hoan trả 119.500.000 đồng tiền gốc và lãi suất theo quy định của Ngân hàng Nhà nước.

Bản án số 02/2016/DS-ST ngày 26/5/2016 của TAND huyện Lộc Hà đã quyết định áp dụng khoản 1, khoản 5 Điều 474; Điều 476; Điều 477; Điều 478 Bộ luật dân sự; khoản 1 Điều 131; điểm b khoản 2 Điều 199; khoản 3 Điều 202 BLTTDS; khoản 2 Điều 27 Pháp lệnh án phí, lệ phí Tòa án xử:

Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của chị Đinh Thị Thanh Thúy. Buộc ông Lê Doãn Hoan phải trả cho bà Thúy 119.500.000 đồng tiền gốc và 163.715.000 đồng tiền lãi, tổng cộng 283.215.000 đồng. Buộc ông Lê Doãn Hoan phải chịu 14.160.000 đồng tiền án phí dân sự sơ thẩm.

Ngoài ra còn tuyên quyền kháng cáo của các đương sự.

Ngày 09/6/2016, Viện KSND huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh ban hành Kháng nghị số 218/QĐKNPT - VKS đối với bản án sơ thẩm số 02/2016/DSST ngày 26/5/2016 Tòa án nhân dân huyện Lộc Hà, với nội dung bản án có nhiều vi phạm về thu tập tài liệu chứng cứ và nội dung giải quyết vụ án.

Ngày 30/11/2016, tại phiên tòa phúc thẩm, Viện kiểm sát tỉnh đề nghị và Hội đồng xét xử phúc thẩm chấp nhận kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh, hủy toàn bộ bản án sơ thẩm "Tranh chấp hợp đồng vay tài sản"  nêu trên.

2. Những vấn đề cần rút kinh nghiệm:

- Về thủ tục tố tụng :

Quá trình giải quyết vụ án, bị đơn ông Lê Doãn Hoan không tham gia tố tụng, không có mặt theo giấy triệu tập nhưng Tòa án cấp sơ thẩm không tiến hành điều tra, xác minh để làm rõ địa chỉ cư trú của bị đơn, trụ sở và quá trình hoạt động của xí nghiệp xây dựng tư nhân Bảo Hoan do ông Lê Doãn Hoan làm Giám đốc. Ý kiến của chính quyền địa phương về việc vắng mặt của ông Lê Doãn Hoan tại nơi cư trú. Mặt khác, Tòa án cấp sơ thẩm chấp nhận các tài liệu, chứng cứ do nguyên đơn cung cấp, không tiến hành trưng cầu giám định để xác định chữ viết, chữ ký của bị đơn là vi phạm Điều 97 - BLTTDS.

- Về nội dung giải quyết :

Từ ngày 09/9/2003 đến ngày 06/12/2004 ông Lê Doãn Hoan và ông Nguyễn Văn Nghĩa viết giấy vay bà Đinh Thị Thanh Thúy tổng số 119.500.000 đồng, trong đó giấy vay ngày 22/9/2003 số tiền 05 triệu đồng và giấy vay ngày 19/12/2003 số tiền 10 triệu đồng do ông Nguyễn Văn Nghĩa viết và ký nơi người vay tiền; giấy vay ngày 19/12/2003 có chữ ký Lê Doãn Hoan nhưng không đóng dấu của XNXDTN Bảo Hoan và không có cơ sở xác định đó là chữ ký thật của ông Hoan, không rõ ông Hoan ký với tư cách là người vay tiền hay chỉ là người làm chứng cho ông Nghĩa vay tiền của bà Thúy. Quá trình giải quyết vụ kiện bà Thúy và ông Nghĩa trình bày trước khi vay ông Hoan điện thoại cho bà Thúy rồi nhờ ông Nghĩa đến viết giấy và nhận tiền, nhưng không cung cấp được tài liệu nào thể hiện ông Hoan ủy quyền hay nhận trách nhiệm đối với số tiền này, còn ông Hoan thì không có mặt và không có lời khai nào về việc nhờ ông Nghĩa vay tiền. Nhưng Tòa án huyện Lộc Hà vẫn buộc ông Lê Doãn Hoan có nghĩa vụ trả 15 triệu đồng tiến gốc và tiền lãi đối với số tiền 15 triệu đồng cho bà Thúy là không có cơ sở, cụ thể:

+ Trong tổng số 119.500.000 đồng, có 84.500.000 đồng vay trong ngày 04/12/2003, ngày 06/3/2004, ngày 4/11/2004, ngày 25/5/2004, ngày 06/12/2004 và ngày 3/11/2004  không có sự thỏa thuận về thời hạn vay và  lãi suất vay hoặc có thỏa thuận nhưng bị tẩy xóa, sữa chữa về thời hạn vay và không có tài liệu xác định thời điểm bà Thúy đòi nợ mà ông Hoan không trả. Về các khoản nợ này chị Thúy thừa nhận giữa chị và ông Hoan thỏa thuận với nhau bằng miệng về thời hạn trả và lãi suất vay, chị Thúy không cung cấp được tài liệu chứng cứ, chứng minh cho việc thỏa thuận này. Do đó không có căn cứ xác định khoản nợ trả chậm và phải chịu lãi suất, nhưng Tòa án sơ thẩm buộc ông Hoan phải chịu lãi suất 1% đối với số tiền 84.500.000 đồng, kể từ ngày 01/01/2005 đến ngày 01/5/2016 là không đúng quy định tại Điều 474, 477 BLDS năm 2005.

+ Tại phiên tòa phúc thẩm, ông Nguyễn Văn Nghĩa cũng thừa nhận hai giấy vay tiền có tại hồ sơ vụ án là do ông trực tiếp viết, thể hiện ông là người vay tiền của chị Thúy, việc ông Hoan nhờ ông đến vay hộ là có thật, nhưng ông Hoan chỉ trao đổi với ông bằng miệng, không có giấy ủy quyền cho ông vay tiền. Về tài liệu ông cung cấp trong quá trình giải quyết vụ án ở cấp phúc thẩm, ông trình bày gặp ông Hoan trong đám tang em trai của ông Hoan, nhờ ông Hoan ký nhưng không có người làm chứng, UBND không ký xác nhận các khoản vay tiền của ông Hoan, nên không đủ cơ sở xác định ông Hoan thừa nhận nhờ ông Nghĩa vay tiền hộ.

+ Mặt khác, tại Giấy vay tiền lập ngày 06/3/2004 thể hiện ông Lê Doãn Hoan có vay của bà Đinh Thị Thúy 5 triệu đồng; Giấy vay tiền lập ngày 25/5/2004 bị tẩy xóa, có dấu hiệu ghi thêm tại nội dung cuối giấy vay: Đợt 3 vay là 15 triệu; Giấy vay lập ngày 04/11/2014 bị sửa chữa số tiền vay, không thể hiện tên của người cho vay. Quá trình giải quyết vụ án, Tòa án cấp sơ thẩm chưa tiến hành trưng cầu giám định để làm rõ tại các giấy vay tiền này có hay không việc nguyên đơn tẩy xóa, sửa chữa, ghi thêm nội dung để làm tăng số tiền vay của bị đơn, trong khi bị đơn chưa có ý kiến về các khoản vay này.

Như vậy, quá trình giải quyết vụ án, Tòa án cấp sơ thẩm tiến hành thu thập, đánh giá tài liệu, chứng cứ chưa đầy đủ, toàn diện để làm rõ sự thật khách quan của vụ án, chưa tiến hành trưng cầu giám định các giấy vay tiền để xác định có đúng là bị đơn vay tiền của nguyên đơn hay không, vi phạm Điều 108 Bộ luật tố tụng dân sự về đánh giá chứng cứ; bị đơn ông Lê Doãn Hoan chưa có ý kiến chấp nhận hay không chấp nhận về các khoản nợ mà nguyên đơn yêu cầu bị đơn phải trả  nên việc Tòa án cấp sơ thẩm chấp nhận yêu cầu của nguyên đơn buộc bị đơn phải trả nợ gốc và lãi số tiền 283.215.000đ là chưa đảm bảo căn cứ vững chắc, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự.

Ngày 30/11/2016, tại phiên tòa phúc thẩm, Viện kiểm sát đề nghị và Hội đồng xét xử phúc thẩm chấp nhận kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh, hủy hủy toàn bộ bản án dân sự sơ thẩm nêu trên.Từ vụ án trên, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hà Tĩnh (Phòng 9) thông báo đến Viện kiểm sát các huyện, thị xã, thành phố biết, rút kinh nghiệm chung nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng công tác kiểm sát giải quyết các vụ, việc liên quan đến dạng tranh chấp về hợp đồng vay tài sản./.

Phương Mai